Bas Jongenelen

Onlangs schreef ik in Onze Taal een artikel over hertalingen.

In Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde heeft Erwin Mantingh een recensie (pdf) gepubliceerd over mijn Basisboek Historische Letterkunde. Als je nu door deze recensie denkt: ‘Dat is een gaaf boek’, dan kun je dat boek in iedere boekwinkel bestellen. Bijvoorbeeld in deze boekwinkel.

Op 9 juli 2022 trad ik op bij Spleen / Het einde van de wereld te Amsterdam. Ik droeg er een aantal sonnetten voor, en ik ontdekte daarmee dat ik liever niet optreed met eigen werk. Ik schrijf graag sonnetten en andere vormen van fictie, maar voorlezen uit eigen werk? Nee, dat vind ik niet leuk om te doen. Als ik mag vertellen over literatuur, dan doe ik dat met heel veel plezier. Uitleggen wat een goed sonnet is? Met alle plezier.

Mijn boek ligt lekker in de boekwinkel te liggen. Maar dat is niet de bedoeling. De bedoeling van het boek is dat het de boekwinkel uit vliegt.

Ik heb een kinderboek geschreven: Het schriftje van Blavatsky. Het is geen makkelijk kinderboek, intelligente kinderen in groep 7 of 8 zullen tijdens het lezen hun hersens moeten gebruiken en hun magisch wereldbeeld achter zich moeten laten. Heb je een slim (klein)kind? Dan is dit een mooi leesboek! Bestel het boek met ISBN 9789464652437 in de boekwinkel.

Mijn boek over de duivel in de Nederlandse literatuur is bijna af. Althans, het manuscript is bijna af. Het zal dus nog wel even duren voor het in de winkels ligt. Het boek is gebaseerd op de volgende bronnen:

Aarens, Evi, Disoriëntaties, Amsterdam 2021

Abele spelen (ed. Gerrit Komrij), ’s-Gravenhage 1989

Abell, L.F., ‘Een interpretatie van De kellner en de levenden. Deel I’, in: Vestdijk Kroniek, 1973-1, pp. 4-18

Abell, L.F., ‘Een interpretatie van De kellner en de levenden. Deel 2’, in: Vestdijk Kroniek, 1973-2, pp. 2-25

Abell, L.F., ‘Een interpretatie van De kellner en de levenden. Slot’, in: Vestdijk Kroniek, 1974-3/4, pp. 7-32

Achterberg, Gerrit, Gedichten. Deel 1. Teksten (ed. P.G. de Bruijn), Den Haag 2000

Adelmund, Martijn J., Mysteries in Gelderland, Utrecht 2006

Albers, Bernd, ‘Er komt altijd meer symboliek uit dan je erin stopt’, in: Bzzlletin, jaargang 21, nummer 179, 1991-1992, pp. 72-80

Almond, Philip C., De duivel. Een biografie, z.p. 2015

Altena, Ernst van, De jongeman met twaalf vrouwen. Boerten uit de twaalfde en dertiende eeuw, Amsterdam 1997

Anneman, Theodore, Practical Mental Magic, New York 1983

Antekerst, Vanden leven ende voerganc des alder boesten ende quaetsten (ed. W.L. Braekman), Brugge 1984(?)

Asschenbergh, H., Vertelsels en puntdichten, Rotterdam z.j.

Bange, Petty, Moraliteyt saelt wesen. Het laatmiddeleeuwse moralistisch discours in de Nederlanden, Hilversum 2007

Baten, Carel, Warachtighe historie van doctor Johannes Faustus (ed. René Blankers), Dordrecht 1592

Baudelaire, Charles, Le spleen de Paris, z.p., z.j., op https://arquivo.pt/wayback/20091013055241/http://baudelaire.litteratura.com/le_spleen_de_paris.php

Bax, M.M.H., ‘De engel van de wanhoop. De argumentatie rond het opstandsmotief in Vondels Lucifer’, in: De Nieuwe Taalgids. Jaargang 84, 1991, pp. 97-117

Bekkering, Persis, ‘Hannah van Binsbergen komt als romancier nog niet helemaal uit de verf’, in: de Volkskrant, 28 februari 2020

Bel, Jacqueline, Bloed en rozen. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1900-1945, Amsterdam 2018

Belcampo, Het grote gebeuren, Amsterdam 1958

Berents, D.A., Gilles de Rais. De moordenaar en de mythe, ’s-Gravenhage 1982

Beverley, Historie van, (ed. G.J. Boekenoogen), Leiden 1903

Biesheuvel, J.M.A., De weg naar het licht, Amsterdam 1977

Binsbergen, Hannah van, Harpie, Amsterdam / Antwerpen 2020

Boonzaaijer, Anne, ‘Het Faustboek van 1587’, in: Vooys, jaargang 17, nummer 1, 1999, pp. 46-47

Bordewijk, F., Blokken. Knorrende beesten. Bint, ’s Gravenhage / Rotterdam z.j.

Born, Jaap van den, Het satansevangelie, Nijmegen 2009

Bouman (red.), C.A., Groot gebedenboek ten gebruike van katholieke christenen voor alle dagen en tijden van het jaar en alle omstandigheden des levens, Utrecht / Brussel 1951

Braekman, Willy L., ‘Een onbekend Gents handschrift met rederijkersteksten’, in: Jaarboek de Fonteine, #27, 1976-1977, pp. 61-95

Braekman, Willy L., Middeleeuwse witte en zwarte magie in het Nederlands taalgebied, Gent 1997

Braekman, Willy L., Spel en kwel in vroeger tijd. Verkenningen van charivari, exorcisme, toverij, spot en spel in Vlaanderen, Gent 1992

Brakman, Willem, Inferno, Amsterdam 1991

Brakman, Willem, Moenens luchtige sprongen, Amsterdam 2005

Brant, Sebastian, Der sotten schip. Antwerpen 1548 (ed. Loek Geeraerdts), Middelburg 1981

Broeder Russche, De historie van (ed. Luc Debaene), Antwerpen 1950

Bruyn, Eric de, ‘Boommens en vogelduivel Jheronimus Bosch en de Middelnederlandse visioenenliteratuur’, in: Literatuur. Jaargang 20, 2003-2, pp. 25-28

Bruyn, Eric de, De vergeten beeldentaal van Jheronimus Bosch. De symboliek van de Hooiwagen-triptiek en de Rotterdamse Marskramer-tondo verklaard vanuit Middelnederlandse teksten, ’s-Hertogenbosch 2001

Buying, Hans, & Rein van Willigen, ‘Het kan vriezen, het kan dooien’, in: Stripfeestboek, Antwerpen 1985, pp. 46-53

Buying, Hans, & Rein van Willigen, ‘Luchtkastelen’, in: Zon zee zand stripboek, Antwerpen 1986, pp. 5-55

Byron, Glennis, Dramatic monologue, Londen / New York 2003

Calcar, Elise van, De eedgenooten, twee delen, ’s Gravenhage 1888

Cassidy, Bob, The Artful Mentalism of Bob Cassidy, Humble 2004

Christoffel, De legende van (ed. A.J. Schneiders), Den Haag, z.j.

Claus, Hugo, Gilles in de nacht, Amsterdam 1989

Claus, Hugo, Het goudland / Uilenspiegel / Masscheroen, Amsterdam 1975

Corinda, 13 Steps to Mentalisme, Cranbury 1968

Corte, Jules de, Ingelijst (lp), Red Bullet RB 66.30 1990

Couperus, Louis, De stille kracht, Amsterdam 1992

Couperus, Louis, De zwaluwen neêr gestreken… (eds. H.T.M. van Vliet, J.B. Robert, M. Boelhouwer & Cora van der Weij), Amsterdam/Antwerpen 1993

Dam, René van, ‘De duivel in Amsterdam’, op https://nfdb.filmtotaal.nl/nederlandse_film.php?id=103

Dam, René van, ‘De duivel’, op https://nfdb.filmtotaal.nl/nederlandse_film.php?id=95

Dante, Het inferno van, (ed. R. Eikeboom), Leuven 2009

Daum, P.A., Goena-goena, Amsterdam 1964

Debaene, Luc, De Nederlandse volksboeken. Ontstaan en geschiedenis van de Nederlandse prozaromans gedrukt tussen 1475 en 1540, Hulst 1977

Delf, Dirc van, Tafel van den Kersten Ghelove (ed. L.M.Fr. Daniëls), vier delen, Antwerpen / Nijmegen 1937-1939

Dell’ Aira, Robbie, & Feico Hoekstra, Faustius. Een geschiedenis van Faust in Nederland, Zaltbommel 2002

Dene, Eduard de, Testament Rhetoricael (ed. W. Waterschoot & D. Coigneau), drie delen: Jaarboek de Fonteine XXVI (1975), XXVIII (1976-1977), XXX (1978-1979)

Dionysius de Areopagiet, De Hemelse hiërarchie van, (ed. Árpád P. Orbán), Hilversum 2016

Dragt, Tonke, Het gevaarlijke venster. Twee verhalen uit het Rijk van Unauwen, Amsterdam 2007

Dresen-Coenders, Lène, Het verbond van heks en duivel. Een waandenkbeeld aan het begin van de moderne tijd als symptoom van de veranderende situatie van de vrouw en als middel tot hervorming der zeden, Baarn 1983

Droog, Bart F.M., ‘2/3 Februari, 1900. Moord te Appeltern’, op https://www.bartfmdroog.com/droog/cct/jl/1900/index.html#0202, z.j.

Droog, Bart F.M., ‘X-File 19150913’, op https://www.nederlandsepoezie.org/x-files/katwijkse_gekkenlogger.html, 2015

Drs. P, ‘De Duivel is afkerig van moraal’, in: De Tweede Ronde, 26e jaargang, nummer 1, lente 2005, p. 65

Duinhoven, A.M., ‘Van Beatrijs tot Mariken van Nieumeghen’, in: Queeste. Tijdschrift over middeleeuwse letterkunde in de Nederlanden. Jaargang 8, nummer 1, 2001, pp. 50-79

Duvelduvel, Aap-o-theek (cd), TopNotch TN 0402 CD, 2004

Eerste bliscap van Marie, Die, (ed. W.H. Beuken), Culemborg 1973

Eligh, P.F.J.M., ‘Enige opmerkingen bij de marktscène in Mariken van Nieumeghen’, in: De Nieuwe Taalgids. Jaargang 71, nummer 1, 1979, pp. 193-199

Elsschot, Willem, Lijmen / Het been, Amsterdam 1962 (twaalfde druk)

Enders, Jody, The Farce of the Fart and Other Ribaldries. Twelve Medieval French Plays in Modern English, Philadelphia 2011

Erenstein (red.), R.L., Een theatergeschiedenis der Nederlanden. Tien eeuwen drama en theater in Nederland en Vlaanderen, Amsterdam 1996

Erné, B.H., Twee zestiende-eeuwse spelen van de hel, Groningen / Den Haag / Batavia 1934

Esbatement van den appelboom, Het, (ed. P.J. Meertens, Culemborg 1976

Esopus, Het leven en de fabels van (ed. Hans Rijns & Willem van Bentum), Hilversum 2016

Eynatten, Maximilianus ab, Manuale exorcismorum, z.p. mmxiv 

Fayd’herbe, Hendrick, ‘Esbatement Van vierpersonagien’, in: Jan Thieullier, De schadt-kiste der philosophen ende poeten, Mechelen 1621, pp. liij-lx, op https://www.dbnl.org/tekst/thie008scha01_01/index.php

Fijtje, De klugt van, of een Witte met een Zwarte, Rotterdam 1700, op https://www.let.leidenuniv.nl/Dutch/Ceneton/Facsimiles/KlugtFijtje1700/index.htm

Franssen, P.J.A., Tussen tekst en publiek. Jan van Doesborch, drukker-uitgever en literator te Antwerpen en Utrecht in de eerste helft van de zestiende eeuw, Amsterdam / Atlanta 1990

Franssoon, I, Giertjen Wouters, Amsterdam 1623, op https://www.let.leidenuniv.nl/Dutch/Ceneton/FransssoonGiertjenWouters1623.html

Friedkin, William (regie), The exorcist, Warner Bros 1973

Fry, Stephen, Helden. De grote avonturen uit de Griekse mythologie, Amsterdam 2019

Fry, Stephen, Mythos. De Griekse mythen herverteld, Amsterdam 2018

Gasse, Bruno van, ‘Boorman en de metamorfosen’, in: Tiecelijn Jaarboek 2, jaargang 22, 2009, pp. 149-165

Gestel, Peter van, Mariken, Baarn 1997

Gramsbergen, Matthijs, Klucht van de levendighe doodt, of bedroogen kassier (ed. A.J.E. Harmsen), op http://www.let.leidenuniv.nl/Dutch/Ceneton/GramsbergenDoodt1649.html

Graves, Robert, Griekse Mythen, Houten 1999

Gysseling, Maurits, Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300). Reeks II, deel 1, ’s-Gravenhage 1980

Haasnoot, Robert, Waanzee, Breda 1999

Haes, Joan de, Judas de verrader, Rotterdam 1714

Harrebomée, P.J., Spreekwoordenboek der Nederlandsche taal (3 delen), Hoevelaken 1990

Haslinghuis, E.J., De duivel in het drama der middeleeuwen, Leiden 1912

Heijden, A.F.Th. van der, Het leven uit een dag, Amsterdam 1988

Heilige Brendaan, De zeereis van (ed. Vincent Hunink), Amsterdam 1999

Hiel, Emanuel, Lucifer (Oratorio), Brussel 1866

Hildegaersberch, Willem van, Gedichten (ed. W. Bisschop & E. Verwijs), Den Haag 1870

Hoe Aernoutsbroederen sullen spreken metter vrouwen als de man van huys is, (ed. Ronnie Kaper), in: Ronnie Kaper, Over helse heksen en onnozele halzen. Magie en bijgeloof in middeleeuwse teksten, Culemborg 1984

Hofstra, J.W., ‘Kroniek van het proza. Tweeërlei diabolie’, in: De Gids. Jaargang 119, eerste deel, pp. 283-296

Hogenelst, Dini, Sproken en sprekers. Inleiding op en repertorium van de Middelnederlandse sproke, twee delen, Amsterdam 1997

Homerus, Ilias & Odyssee (vert. M.A, Schwartz), Amsterdam 1989

Honorius of Thebes, The Sworn Book of Honorius. Liber iuratus Honorii (ed. Joseph Peterson), Lake Worth 2016

Houwaert, J.B., De vier wterste (ed. F. Van Vinckenroye), drie delen, Gent 1965

Hummelen, M.H., De sinnekens in het rederijkersdrama, Groningen 1958

Institoris, Henricus (& Jacobus Sprenger), De Heksenhamer (ed. Ivo Gay), ’s-Hertogenbosch 2006

Jacobs, Jef, Vincent Laarhoven, Ad van der Logt & Myra Nijhof, Faust. Tekst in context 8, Amsterdam 2010

Jong, Anneriek de, ‘Ik sta de duivel bij’, in: NRC Handelsblad, 21 juli 2000

Jong, Eelke de & Piet Klaasse, Sagen en Legenden van de Lage Landen, Bussum 1980

Jongenelen, Bas, (samenst.), Problemen, dingen, zooi en tribulaties. Een sonnettenkransenkrans, Tilburg 2020

Jongenelen, Bas, Basisboek Historische Letterkunde, Groningen 2021

Joosten, Jos, ‘Werk van de duivel?’, op: www.neerlandistiek.nl, 2 april 2020

Kaye, Marvin, The Handbook of Mental Magic, New York 1985

Keeren, Frank Fabian van, Massamoord is ook maar een woord, Tilburg 2015

Kimman, Timothy Michael, Jordy Buijs & Paul R Elstak, ‘Kind van de duivel’, Make You Dance Music And Media B.V., Vatos Locos Music, Cloud 9 Holland Music Publishing, Roq N Rolla Publishing 2017

Kloos, Willem, Verzen, Amsterdam 1894

Koldeweij, Jos, Paul Vandenbroeck & Bernard Vermet, Jheronimus Bosch. Alle schilderijen en tekeningen, Rotterdam / Gent / Amsterdam z.j.

Komrij, Gerrit, Alle gedichten, Amsterdam 2018

Konst, Jan, ‘“Het goet of quaet te kiezen”. De rol van de vrije wil in Vondels Lucifer, Adam in Ballingschap en Noah’, in: Nederlandse letterkunde, 1997, nummer 2, pp. 319-337

Koops, Enne, ‘Hocus pocus, pilatus, pas? Hoax!’, op https://historiek.net/hocus-pocus-pilatus-pas-hoax/43130/, 20 oktober 2019

Korterink, Hendrik Jan, Moordenaars op zwarte kousen. Godsdienstwaanzin in Nederland, Hoevelaken 2011

Kramer, Femke, Mooi vies, knap lelijk. Grotesk realisme in rederijkerskluchten, Groningen 2008

Kuijpers, Pieter (regie), De griezelbus, Warner Bros 2005

Kunst, O.B., ‘14.13’, in: Jongenelen (2020), p. 119

Laan, N. van der, Uit het archief der Pellicanisten. Vier zestiende-eeuwse esbatementen, Leiden 1938

Lampo, Hubert, De duivel en de maagd, Amsterdam 1973

Lapidoth, Frits, Goëtia (ed. Bas Jongenelen), Tilburg 2020

Lendering, Jona, ‘Romein in Tongeren werd op oosterse wijze vervloekt’, in: NRC Handelsblad, 29 juni 2020

Levene ons heren, Vanden, (ed. Ludo Jongen & Norbert Voorwinden), Hilversum 2001

Loon, Paul van, De Griezelbus 4½, Amsterdam 2017

Lucianus, De ontmaskering van de charlatans (vert. Hein L. van Dolen), Amsterdam 1996

Lydgate, John, A selection from the minor poems of Dan John Lydgate (ed. James Orchard Halliwell), Londen 1860, via books.google.com

Maerlant, Jacob van, & Lodewijk van Velthem, Merlijn, de tovenaar van koning Arthur (ed. Frank Brandsma). Amsterdam 2004

Maerlant, Jacob van, & Philip Utenbroecke, Spieghel historiael. Deel 2. Partie II en III (ed. Matthias de Vries en Eelco Verwijs), Leiden 1863

Maerlant, Jacob van, Merlijn, naer het eenig bekende Steinforter handschrift (ed. J. van Vloten), Leiden 1880

Mak, J.J., Vier excellente kluchten, Amsterdam / Antwerpen 1950

Malegijs, Die schoone hystorie van, (ed. E.T. Kuiper), Leiden 1903

Man die graag dronk, Van de, en andere Middelnederlandse komische verhalen (ed. Karel Eykman & Fred Lodder, Amsterdam 2002

Mariken van Nieumeghen (ed. Dirk Coigneau), Hilversum 1996

Mariken van Nieumeghen & Elckerlyc. Zonde, hoop en verlossing in de late Middeleeuwen (vert. Willem Wilmink), Amsterdam 1998

Mary of Nemmegen (ed. Margaret M. Raftery), Leiden / New York 1991

Maven, Max, Prism, Seattle 2005

Maximilianus, P., ‘Nigromancie in Mariken van Nieumeghen’, in: Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 68, 1951, pp. 245-252

Meder, T., Sprookspreker in Holland. Leven en werk van Willem van Hildegaersberch (ca. 1400), Amsterdam, 1991a

Meder, Theo, ‘De Sint Gertrude-sproke van Willem van Hildegaersberch’, in: De Nieuwe Taalgids. Jaargang 84, 1991b, pp. 320-333

Misérus, Mark, ‘Voor rapper Jebroer is Kind van de Duivel een godsgeschenk geweest’ in: de Volkskrant, 30 juli 2017

Narrenbuch (Kalenberger, Peter Leu, Neithart Fuchs, Markolf, Bruder Rausch) (ed. Felix Bobertag), Berlin / Stuttgart z.j.

Nyeuwe clucht boeck, Een, (ed. Herman Pleij, Jan van Grinsven, Dick Schouten & Freddy van Thijn), Muiderberg 1983

Oliehoek, Tim (regie), Wiplala, Bos Bros. 2014

Oostrom, Frits van, ‘1261: Jacob van Maerlant bewerkt de Maskeroen. Het recht als voedingsbodem voor episch drama’ in: Erenstein (red.) 1996, pp. 10-15

Oostrom, Frits van, Nobel streven. Het onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhaal van ridder Jan van Brederode, Amsterdam 2017

Oostrom, Frits van, Stemmen op schrift. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur vanaf het begin tot 1300, Amsterdam 2006

Otten, Johan, Duivelskwartier. 1595: heksen, heren en de dood in het vuur, Nijmegen 2015

Ouweneel, W.J., Het domein van de slang, Amsterdam 1982

Ouweneel, Willem J., Jouw leven en het occulte, Vaassen 1994

Parker, Alan (regie), Angel Heart, TriStar Pictures 1987

Parsons, Ben & Bas Jongenelen, ‘In Which Land Were You Born? Cultural Transmission in the Historie van Jan van Beverley’, in: Medieval English Theatre, vol.32, 2012a, pp. 30-76

Parsons, Ben, & Bas Jongenelen, Comic Drama in the Low Countries c. 1450-1560 – A Critical Anthology, Woodbridge / Rochester 2012b

Pastoor van Kalenberg, De (ed. Hinke van Kampen & Herman Pleij), Muiderberg 1981

Pauli, Johannes, Schimpf und Ernst (ed. Johannes Bolte), twee delen, Berlijn 1924, via archive.org op 28 okt. 2014

Penninc & Pieter Vostaert, De jeeste van Walewein en het schaakbord. Artur-epos uit het begin van de 13^e eeuw (ed. G.A. van Es), twee delen, Zwolle 1957

Peppelenbos, Coen, ‘Oké, duivelse leermeester’, op: tzum.info, 6 april 2020

Pherecydes, op Digital Fragmenta Historicorum Graecorum: http://www.dfhg-project.org/

Pieterse, Saskia, ‘Gaten in de wereld slaan’, op: groene.nl, 11 maart 2020

Pleij, Herman, Het gevleugelde woord. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1400-1560, Amsterdam 2007

Plomp, Hans, Satan ontmaskerd, Amsterdam 1973

Pluimer, Joan, De bedrooge vrijers, Amsterdam 1679, op https://www.let.leidenuniv.nl/Dutch/Ceneton/Facsimiles/PluimerVryjers1679/index.htm

Randi, James, An Encyclopedia of Claims, Frauds, and Hoaxes of the Occult and Supernatural, Falls Church 2011

Recueil de Florence, Le, 53 Farces imprimée à Paris vers 1515 (ed. Jelle Koopmans), Orléans 2011

Regt, Herman de, & Hans Dooremalen, Wat een onzin! Wetenschap en het bovennatuurlijke, Amsterdam 2008

Retera, Mark, Dirkjan 15, z.p. 2009

Reve, Gerard Kornelis van het, De avonden, Amsterdam 1972 (22^e druk)

Reve, Gerard, Zelf schrijver worden, Den Haag 1995

Revius, Jacobus, Over-Ysselsche sangen en dichten, (ed. W.A.P. Smit). 2 delen, Amsterdam 1930 en 1935

Ridder, Walter de, ‘Over de man die model stond voor Boorman’, in: Bzzlletin, jaargang 5, nummer 45, 1976-1977, p. 20

Ridders van de ronde tafel, De. Arturverhalen uit de Lage Landen (vert. Ingrid Biesheuvel, Amsterdam 2012

Rijndorp, Jacob van, De hellevaart van dokter Joan Faustus (ed. E.F. Kossmann), Den Haag 1910

Ripa, Cesare, Iconologia of uytbeeldinghe des verstands (ed. Jochen Becker), Soest 1971

Robrecht de Duyvel (ed. Rob Resoort), Muiderberg 1980

Rooijakkers, Gerard, Lène Dresen-Coenders & Margreet Geerdes, Duivelsbeelden. Een cultuurhistorische speurtocht door de Lage Landen, Baarn 1994

Rowling, J.K., Harry Potter en de steen der wijzen, Amsterdam / Antwerpen 2001

Russell, Jeffrey Burton, Lucifer. The Devil in the Middle Ages, Ithaka / Londen 1992

Russell, Jeffrey Burton, Mephistopheles. The Devil in the Modern World, Ithaka / Londen 1990

Russell, Jeffrey Burton, Satan. The Early Christian Tradition, Ithaka / Londen 1987

Russell, Jeffrey Burton, The Devil. Perceptions of Evil from Antiquity to Primitive Christianity, Ithaka / Londen 1987

Russell, Jeffrey Burton, The Prince of Darkness. Radical Evil and the Power of Good in History, Ithaka / Londen 1992

Russell, Jeffrey Burton, Witchcraft in the Middle Ages, Ithaka / Londen 1972

Rutebeuf, Le miracle de Théophile (ed. Jean Dufournet), Parijs 1987

Salomon, Rabbi, De sleutels van Salomo. Bezweringsformules om negatieve krachten te neutraliseren en positieve situaties te scheppen, (vert. J. Verschure), Amsterdam 1981

Sartre, Jean-Paul, De vliegen. Met gesloten deuren. De eerbiedige lichtekooi. Vuile handen, Amsterdam 1967

Scamander, Newt, Fabeldieren en waar ze te vinden, Amsterdam 2019 (zevende druk)

Scheepsma, Wybren, ‘De helletocht van Jacomijne Costers (†1503)’, in: Ons Geestelijk Erf, deel 70, afl. 2 (juni 1996), pp. 157-185

Schmidt, Annie M.G., Wiplala, Amsterdam 1983

Schotman, Johan W., De blinde vaart, Naarden z.j. (1941)

Schotman, Johan W., Hellevaart, Bussum 1946

Schouwenburg, Koen, ‘Het prozadebuut van bejubeld dichter Hannah van Binsbergen valt tegen’, in: Trouw, 22 maart 2020

Schwab, Gustav, Griekse mythen en sagen, Amsterdam 2019

Scot, Reginald, The Discoverie of Witchcraft, New York 1989

Sente Brandane, Van, naar het Comburgsche en het Hulthemsche Handschrift (ed. E. Bonebakker), Amsterdam 1894

Singer, Bryan (regie), The Usual Suspects, Bad Hat Harry Productions 1995

Sint Brandaan, De reis van (ed. Ludo Jongen, Julia Szirmai & Johan Winkelman), Hilversum 2013

Smeets, Roel, ‘Op zoek naar een alternatief’, op: dereactor.org, 3 mei 2020

Snellaert, F.A., Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a., Brussel 1869

Snieders, J. Renier, De goochelaar, uit het bestaan der vrijdenkers onze eeuw (twee delen), Antwerpen z.j.

Snoeren, Jürgen, Invocatie, Amsterdam 2016

Snoeren, Jürgen, Revocatie, Amsterdam 2017

Staring, A.C.W., Jaromir (ed. W.A. Wijnands), Zutphen z.j.

Starter, J.J., Friesche Lust-hof (ed. J.H. Brouwer & Marie Veldhuyzen), twee delen, Zwolle 1966-1967

Steinz, Pieter, De duivelskunstenaar. De reis van doctor Faust door 500 jaar cultuurgeschiedenis, Amsterdam 2016

Stipriaan, René van, Leugens en vermaak. Boccaccio’s novellen in de kluchtcultuur van de Nederlandse Renaissance, Amsterdam 1996

Straub, Michiel, ‘Rapper Jebroer in gesprek met Hardinxvelders over Kind van de duivel’, in: Algemeen Dagblad/Rivierenland, 10 april 2017

Strietman, Elsa, ‘Het boecken maken en heeft gheen eynde’, in: Queeste. Tijdschrift over middeleeuwse letterkunde in de Nederlanden, jaargang 6, nummer 1, 1999, pp. 86-89

Stronks, Jan, Toverij, contramagie en bijgeloof 1580-1800. Geleerder debatten over duivelse zaken, Amsterdam 2021

Tamminga, Douwe Annes, ‘De ballade van grote Adam Olivier’, in: Jan Swagerman, Vertellingen rondom de Oude Rijnmond, Katwijk 1991, p. 117

Theophilus (ed. J. Verdam), Amsterdam 1882

Thomése, P.F., Haagse liefde & De vieze engel, Amsterdam 1996

Tondalus’ visioen en St. Patricius’ Vagevuur (ed. R. Verdeyen & J. Endepols), twee delen. ’s-Gravenhage / Gent, 1914-1917

Troyes, Nicolas de, Parangon des nouvelles nouvelles (ed. Emile Mabille), Parijs 1869, via archive.org op 27 okt. 2014

Truwanten. Een toneeltekst uit het handschrift Van Hulthem (ed. werkgroep Brusselse en Utrechtse neerlandici), Groningen 1978

Tuuk, Luit van der, Indiculus. Heidense en bijgelovige rituelen uit de vroege middeleeuwen, Utrecht 2022

Ulenspieghel, Het volksboek van (ed. L. Debaene & P. Heyns), Antwerpen 1948

Uther, Hans-Jörg, The Types of International Folktales. A Classification and Bibliography, drie delen, Helsinki 2011

Vaernewyck, Marcus van, De historie van Belgis (ed. D.J. Vanderhaeghen), Gent 1829

Vaessens, Thomas, ‘De wijzers, de schaduw, de onorde; een blik op de klok’, in: Vooys, jaargang 7, nummer 3, 1988-1989, pp. 32-37

Vandersteen, Willy, Suske en Wiske. De poenschepper, Antwerpen / Amsterdam 1979

Vandersteen, Willy, Suske en Wiske. De poppenpakker, Antwerpen / Amsterdam 1974

Vanhemelryck, Fernand, Het gevecht met de duivel. Heksen in Vlaanderen, Leuven 1999

Vasalis, M., Parken en woestijnen, Groningen 1993

Vergilius, De tovenaar. Een tekstuitgave van: Virgilius. Van zijn leven, doot ende van den wonderlijcken wercken die hi dede by nigromancien ende by dat behulpe des duvels Antwerpen, Willem Vorsterman, circa 1525 (ed. Piet J.A. Franssen), Hilversum 2010

Vergilius, Publius (Vergilius) Maro, Mijn reis met Dante door de hel (vert. Drs. P), Amsterdam 2003

Vervoort, Renilde, ‘Vrouwen op den besem en derghelijck ghespoock.’ Pieter Bruegel en de traditie van hekserijvoorstellingen in de Nederlanden tussen 1450 en 1700, Nijmegen 2011

Vestdijk, Simon, De kellner en de levenden, Amsterdam 2005

Vestdijk, Simon, Gestelsche liederen, Amsterdam 1949

Visser, Arjan, Laatste dagen, Amsterdam / Antwerpen 2003

Voirsienicheit godes, Dat boeck vander (ed. A.F.S. Burssens), Brussel / Antwerpen / Leuven 1930

Vondel, Joost van den, Lucifer. Adam in ballingschap, of Aller treurspelen treurspel. Noah, of Ondergang der eerste wereld (ed. M.A. Schenkeveld-van der Dussen), Amsterdam 2004

Vos, Jan, Toneelwerken (ed. W.J.C. Buitendijk), Assen / Amsterdam 1975

Vullings, Jeroen, ‘De tijd en de dood’ in: Bzzlletin, jaargang 18, nummer 164, 1988-1989, pp. 51-63

Wagenaer, Die historie van Christoffel (ed. Josef Frits), Leiden 1913

Walschap, Gerard, ‘Maskaroen (1)’, in: Dietsche Warande en Belfort, jaargang 1929 (a), pp. 825-849

Walschap, Gerard, ‘Maskaroen (slot)’, in: Dietsche Warande en Belfort, jaargang 1929 (b), pp. 905-925

Weber, Michael, Life Savers. A Handbook of Improvised Impossibilities, z.p. 1991

Wier, Johannis, De praestigiis daemonum, Basel 1568

Wijckmade, B. van, Prins Wipneus en zijn vriendje, Maastricht z.j.

Wolthuis, G.W., Duivelskunsten en sprookjesgestalten. Studiën over literatuur en folklore, Amsterdam 1952

www.statenvertaling.net

www.verhalenbank.nl

Xenophon, Memorabilia (ed. E. C. Marchant), Londen 1923, via www.perseus.tufts.edu/hopper/

ZZ en de Maskers, ‘Dracula’ (single), Artone DR 25.202, 1964

In Beweegpark De Wuisse in Ellemeet is een sonnettenkrans van Anne-Marie Maartens en mij geplaatst.

Wil de je sonnetten thuis lezen, dan kun je de bundel bestellen in de boekwinkel: Anne-Marie Maartens & Bas Jongenelen, Een zee van waterblauwe glanstinten, ISBN 9789464489507.

Ik gaf op 2 juni gastlessen op een vo-school: het Markland College in Zevenbergen. In 4vwo een les over eten en drinken in laatmiddeleeuwse en vroegmoderne literatuur en in 5vwo les over onanie in de 19e-eeuwse literatuur.

Karl van Heijster heeft een toffe recensie over Basisboek Historische Letterkunde geschreven op De leesclub van alles.