De limoncello is gebotteld. Laat de zomer nu maar komen. De kleur is wat flets, maar de smaak is goed. De citroenen lieten zich niet zo makkelijk schillen en ik was bang dat er daardoor te veel bitterheid op zou treden. Dat blijkt niet het geval. Er zit een klein beetje bitterheid in dat een verdieping van de smaak oplevert.
‘Er groeit een hele generatie op die bij de naam Brandsteder denkt aan Rick in plaats van aan Ron,’ zei Joost Heijthuijsen onlangs. Nu denkt u bij de naam Joost Heijthuijsen waarschijnlijk helemaal niets, tot welke generatie u ook behoort – en dat geeft niets. Maar het was een opmerkelijke constatering van Joost Heijthuijsen. Ron Brandsteder… Voor de jongeren onder u (degenen die bij de naam Brandsteder aan Rick denken) zal ik uitleggen wie Ron is. Ron Brandsteder is de vader van Rick Brandsteder. Tot zover niks geks, want iedereen heeft een vader. Ook Ron Brandsteder heeft een vader: Ton Brandsteder (inmiddels overleden). Maar die Ron Brandsteder had een heel eigen carrière. Er is een tijd geweest (en sommigen beweren dat die tijd nog steeds voortduurt) dat men bij de naam Brandsteder meteen aan Ron dacht. Ron Brandsteder was eerst helemaal niet bekend, zelfs niet toen hij meedeed met een liedje dat een enorme hit was: Dokter Berhnard van Bonnie St. Claire. Ron Brandsteder was de stem van dokter Bernhard. Als dat liedje weer eens voorbijkomt op de radio en u hoort
Maakt u zich niet zo veel zorgen,
net was ik nog bij hem.
Hij slaapt nu zeker door tot morgen,
de zuster blijft bij hem.
dan hoort u Ron Brandsteder. In dit liedje ligt de geliefde van de vrouwelijke ik-verteller in het ziekenhuis. Dokter Bernhard stelt haar gerust: er is niks aan de hand. Maar aan het einde van het liedje krijgt de ik-verteller toch een akelige mededeling. Wat er precies aan de hand is, weten we niet. Of de geliefde zal snel overlijden, of hij is net overleden. Dokter Bernhard had haar dus valse hoop gegeven. Wat een lul ben je dan! Zelf denk ik dat dokter Bernhard de patiënt eigenhandig vermoord heeft om de vrouwelijk ik-verteller in te pikken. Helaas krijg ik dat bewijs niet rond, maar luister eens naar de intonatie van die dokter. Je hóórt het gewoon. En Ron Brandsteder speelt deze lul met verve en met groot plezier. Ron Brandsteder is een man van de liefde. Na deze monsterhit richtte Ron Brandsteder zich op een tv-carrière. Befaamd was zijn Showbizzquiz, een spelshow die ik vaak gezien moet hebben, maar waarvan ik me niets meer kan herinneren. Een slecht geheugen is a joy forever. Daarna kwam de echte klapper van Ron Brandsteder: Ron’s Honeymoonquiz. In dit tv-programma speelden drie pasgetrouwde stellen spelletjes tegen elkaar. De winnaar kon een huwelijksreis winnen. Ron Brandsteder is een man van de liefde, het kan niet genoeg gezegd worden.
Ron Brandsteder wist zich intussen ook voort te planten. Voor zover bekend heeft hij twee zonen: Rick en Robert. Over Robert Brandsteder is niets bekend, waarschijnlijk is hij hoofd bijzaken van een neveneffectenkantoor. Die Rick Brandsteder echter kunnen we persoonlijk verantwoordelijk houden voor de verruwing van de maatschappij, het verval der zeden en het einde van onze beschaving.
Wanneer het begrip ‘guilty pleasure’ echt doorgebroken is, weet ik niet – maar in mijn jeugd bestond het nog niet. Tegenwoordig is het een heel normaal begrip. Een guilty pleasure (ik zet er vanaf nu geen aanhalingstekens omheen) is een heimelijk pleziertje of een stiekeme geneugte. Zelf vind ik ‘stiekeme geneugte’ veel fraaier klinken dan guilty pleasure. Ik ben geen taalpurist die vindt dat al die Engelse woorden de ondergang van onze prachtige Nederlandse taal bewerkstelligen. Uiteindelijk gaat de Nederlandse taal zoals we hem nu kennen eraan, zoals ook het Middelnederlands ooit ten dode opgeschreven was. Zelf wisten de Middeleeuwers niet dat zij Middelnederlands spraken, hetgeen enigszins te vergelijken is met de Grieken en Romeinen die er geen idee van hadden dat zij in de klassieke oudheid rondliepen. Het Nederlands dat we nu spreken, spreekt men over een paar eeuwen niet meer. Wat men dan wel spreekt, is ongewis. Het heeft weinig zin om daarover te speculeren. Wel ben ik van mening dat de guilty pleasures de oorzaken zijn van de ondergang de Westerse beschaving, onder aanvoering van Rick Brandsteder. Hoewel ik niet weet hoe lang dat proces van ondergang nog zal duren. Maar dat dit proces reeds is ingezet, kan iedereen met eigen ogen zien als hij de tv aanzet, of met eigen oren horen als hij de radio aanzet.
De afgelopen jaren zijn alle culturele programma’s in de kliko gegooid. En helaas niet eens in de pmd-kliko, want dan zouden ze nog gerecycled kunnen worden. Nee, ze zijn gewoon in de grijze kliko gedonderd. Wat is ervoor in de plaats gekomen? Niet veel goeds, vrees ik. Jazeker, af en toe komt er een programma op de buis dat pretendeert over cultuur te gaan. Zo was er de S.P.E.L.-show van Astrid Joosten, een programma dat beweerde over taal te gaan, maar dat uiteindelijk slechts de spelling van het Nederlands als onderwerp had. Uiteraard werd deze quiz gespeeld met bekende Nederlanders (BN’ers). Die BN’ers vormen een pest op zichzelf. Zoals het Nederlandse agriculturele landschap al jaren verpest wordt door maïs, zo wordt het Nederlandse kunstculturele landschap al jaren verpest door de BN’ers. De media denken dat gewone mensen niet kunnen praten, dat gewone mensen doodslaan als ze een microfoon onder de neus geduwd krijgen. BN’ers praten de hele tijd door, zelfs als ze niets te zeggen hebben. Juist als ze niets te zeggen hebben. Een tijdje geleden werd ik gebeld door iemand van Radio 1. Men bereidde een item voor voor een of ander discussieprogramma over het literatuuronderwijs. Ik ben docent Nederlands, dus ik weet wel iets van het literatuuronderwijs, leuk dat ze aan mij dachten op de redactie. Of ik interesse had om naar de studio te komen zodat ik mee kon doen aan de discussie. Nou, dat had ik wel. Eerst moest men natuurlijk wat meer weten over mij en mijn opvattingen over het literatuuronderwijs. Na een telefoongesprek van drie kwartier waarin mij van alles gevraagd werd over al dan niet verplichte literaire werken, literatuurgeschiedenis, leesplezier en wat al dies meer zij, was het gesprek voorbij. Ik zou later op de dag teruggebeld worden voor concrete afspraken. Misschien verwacht u nu dat ik zou schrijven: ‘Ik werd echter helemaal niet teruggebeld.’ Maar dat zou een leugen zijn. Ik werd wel teruggebeld, met de mededeling dat de redactie toch had gekozen voor een discussie tussen Christaan Weijts en Thomas von der Dunk. ‘Want het moet wel een pittige discussie worden met gedurfde uitspraken.’ Ik heb de uitzending niet beluisterd, een discussie over onderwijs tussen twee mensen die niet als docent werkzaam zijn is een nondiscussie. Wat Weijts en Von der Dunk vinden over Nooit meer slapen in 5vwo boeit mij voor geen meter. Dat zijn roeptoeters aan de zijlijn, die in de landelijke dagbladen clichématige en achterhaalde opvattingen over stoffige docenten Nederlands spuien. Overigens moeten die roeptoeters er ook zijn, maar bij een inhoudelijke discussie kun je ze niet gebruiken. Weijts en Von de Dunk hebben als taak stof doen opwaaien, om vervolgens een stapje terug te doen voor de experts op dat gebied. Waarschijnlijk was het de bedoeling dat het Radio1luisterend publiek in de handjes zou knijpen bij Christiaan Weijts en Thomas von der Dunk. Zij behoren tot de culturele elite, zij schrijven af en toe een boek. Daarom kunnen zij overal over meepraten. Stel dat er een programma zou zijn over de kunst van het vioolspelen, dan nodig je Weijts en Von der Dunk uit in plaats van Janine Jansen.
Het is een achterhoedegevecht. De experts zijn al ingewisseld voor algemene intellectuelen, de volgende stap die komen gaat, is dat zij het veld moeten ruimen voor echte BN’ers als Dries Roelvink, Frans Bauer, Patty Brard en Rick Brandsteder. Op tv is al geen enkel serieus programma meer over cultuur, roeptoeter ik hier langs de zijlijn. Dat is niet helemaal waar, en dat weet ik ook wel. Jeroen Krabbé maakt best aardige programma’s over schilders als Picasso en Gaugin, Martin Koolhoven krijgt af en toe een kwartier om zinnige dingen te zeggen over filmgeschiedenis en soms wordt er een buitenlandse documentaire aangekocht over een of andere fotograaf. Maar wordt er wel eens een half uur gepraat over een recent verschenen boek? Nou nee, eigenlijk niet. Niet op tv. Wel op de radio, althans, als zo’n radioprogramma niet onderbroken wordt door sportuitslagen. Of wel op de radio, maar dan om middernacht. Dat zo’n radioprogramma dan de titel mee kan krijgen van een van de beste boeken uit de twintigste eeuw is dan mooi meegenomen: Nooit meer slapen. Hahaha! Leuk is dat. Maar vind u het heel erg als ik dan toch wel ga slapen? Ik geef morgenochtend het eerste uur les. Misschien wel over Nooit meer slapen.
Overal op radio en tv zijn bekende Nederlanders. Frans Bauer in China geldt als cultureel programma, of als journalistiek onderzoeksprogramma. Frans Bauer weet immers veel van de Chinese cultuur, omdat hij vaak Chinees eet. Of zo. Wat nog niet zo lang geleden begon als postmodern ironisch genieten van de slechte smaak is doorgegroeid naar de oppervlakte. Ooit was het leuk om als dronken student Dokter Bernhard van Bonnie St. Clair en Ron Brandsteder te lallen. Dit ironisch genieten van de slechte smaak heette camp. Wat camp precies was en waar het vandaan kwam, is onduidelijk. Het zou overgewaaid kunnen zijn uit Amerika, waar studenten op de campus het hogere en het lagere paarden tot een postmodern amalgaam van, tja, van wat? Van het hogere en het lagere. Het woord ‘campus’ ontwikkelde zich tot ‘camp’ en veroverde de rest van de Westerse wereld. Dat was terecht, want kitsch is leuk. Bovendien bestaat hogere kunst bij de gratie van lagere kunst. Het centrum bestaat bij de gratie van de periferie. Goede popmuziek bestaat omdat er ook slechte popmuziek bestaat. De liedjes van Pavement zijn extra goed, als je weet welke muziek Frans Bauer maakt. Dat maakt de muziek van Frans Bauer dus interessant: het is zo slecht, dat het weer goed wordt. Die postmoderne notie moet je als moderne wereldburger hebben. Je kunt niet alleen maar luisteren naar Janine Jansen en Nooit meer slapen lezen. Je mag, nee, je moet je guilty pleasures hebben. Vooral in je studententijd mag je de tijd nemen om te ontdekken hoe de wereld in elkaar zit. Van je docenten krijg je de hoogculturele wereld mee, ’s avonds in de kroeg ontdek je de laagculturele wereld. Op de universiteit krijg je wetenschapsfilosofie, op de sociëteit krijg je Dries Roelvink. Studeren kent een officieel en een officieus programma – maar alleen voor het officiële programma kun je studiepunten krijgen. Het officieuze programma levert goede verhalen op over guilty pleasures. Wie blèrde het hardst mee met Dokter Bernhard? Wie benaderde het best het donkerbruine timbre van Ron Brandsteder? En als je dan ook nog weet dat dit liedje oorspronkelijk Engelstalig was met de titel Sister Mary, dan ben je helemaal de bom! Vertaald door Peter Koelewijn! Ja, die dingen leer je niet bij wetenschapsfilosofie, maar ze zijn ook belangrijk in het leven. Waarschijnlijk is de naam Ron Brandsteder bekender van de naam Janine Jansen. Overigens betwijfel ik of veel mensen weten dat dokter Bernhard gespeeld werd door Ron Brandsteder, maar dat terzijde.
Wat nog niet zo lang geleden een guilty pleasure was, is nu de norm geworden. Alle hogere cultuur lijkt te moeten verdwijnen om plaats te maken voor de vertegenwoordigers van de lagere cultuur. Temptation Island was eerst een guilty pleasure. Je mocht er niet naar kijken, maar je deed het toch. Je zat je stiekem te verkneukelen bij de gedachte dat die jonge mensen vreemd zouden gaan. De presentatoren van eerste seizoenen versterkten die gedachtes, ze deden het allemaal een beetje stiekem. Totdat in 2016 Rick Brandsteder de presentatie overnam. Hij ging er met gestrekt been in. Hij maakte daarmee het ordinaire populair en hij doorbrak de stilzwijgende afspraak dat guilty pleasures heimelijk moesten blijven. Ron Brandsteder was camp, zijn zoon Rick is te ver gegaan. Ik moet er niet aan denken wat een kind van Rick Brandsteder zal gaan doen op tv. We kunnen proberen de ondergang van onze beschaving een halt toeroepen door Rick Brandsteder vriendelijk te verzoeken zich niet voort te planten.
Op dinsdag 16 juli 2019 werd Nederland ’s ochtends vroeg geschrokken wakker van een alarmerend bericht in Het Parool: ‘Meer dan driekwart van de Nederlanders heeft nog nooit gehoord van Janine Jansen.’ Men was in shock. Het Parool vertelt iets meer over Janine Jansen: ‘Zij geldt als de bekendste musicus van het land. Als zij in het Concertgebouw speelt, zit de zaal vol, ongeacht wat er op het programma staat.’ Dus zo alarmerend is het dus ook allemaal niet – om op een conclusie vooruit te lopen, want Janine is de bekendste musicus van het land en ze trekt volle zalen. Niets aan de hand, mensen, u kunt gewoon doorlopen. Toch gaat het artikel verder in mineur. Een zekere Thomas Steffens vindt het droevig dat 76% van de Nederlanders niet weet wie Janine Jansen is. Zelf denk ik daar heel anders over. Ik vind het geweldig dat maar liefst 24% van de Nederlanders Janine Jansen kent.
Laat ik beginnen met op de man spelen: Thomas Steffens is de oprichter van een streamingsdienst voor klassieke muziek. Uiteraard vindt hij het droevig dat een groot deel van de Nederlanders een klassiek violiste niet kent. In plaats van een grote doelgroep voor zijn streamingsdienst (alle Nederlanders), moet hij het nu doen met een veel kleinere (24% van de Nederlanders). Dat scheelt hem driekwart aan mogelijke omzet. Ik geef Steffens geen ongelijk, een ondernemer heeft liever een grote doelgroep dan een kleine. Laten we rekenen met door mij volstrekt uit de lucht gegrepen getallen. Stel dat 1% van de doelgroep interesse heeft in de streamingsdienst van Steffens en stel dat die dienst 1 euro kost. Als alle Nederlanders tot de doelgroep behoren, dan zijn dat op dit moment ruim 17.000.000 mensen. 1% daarvan is 170.000 en die betalen 1 euro. Paf! € 170.000 omzet. Helaas is driekwart van de Nederlanders onbekend met Janine Jansen. De doelgroep bestaat daarmee uit 4.250.000 mensen. 1% daarvan is 42.500 mensen die 1 euro willen betalen. Dat scheelt een slok op een borrel. Thomas Steffens heeft er alle baat bij dat zoveel mogelijk Nederlanders bekend worden met Janine Jansen zodat een zo groot mogelijk groep gebruik zal maken van zijn diensten. Uit commercieel oogpunt heeft Steffens gelijk.
Aan de andere kant moet Steffens natuurlijk niet zeuren. In de inleidende alinea van het artikel in Het Parool staat dat Janine Jansen de bekendste musicus is. Dat is natuurlijk prachtig! Stel je voor: een violiste van wie 76% van de Nederlanders nog nooit gehoord heeft is de bekendste musicus! Eat your heart out, Frans Bauer. Fuck you, Jan Smit. Bugger off, George Baker. Get lost, Anita Meijer. Janine Jansen rules. Niet voor het een of het ander, maar hoe kan Het Parool nou in één alinea zeggen dat Janine Jansen de bekendste musicus van Nederland is én dat driekwart van de mensen nog nooit van haar gehoord heeft? Dit is meer dan een contradictio in terminis, dit is slechte journalistiek. De inleidende alinea weet ons bovendien te vertellen dat Janine Jansen keer op keer het Concertgebouw vol weet te krijgen. Wauw! Dat is toch te gek? Wat wil een muzikant nog meer? Binnen het genre geldt het Concertgebouw als het nec puls ultra van de concertgebouwen. En de onbekende legende Janine Jansen verkoopt dat Concertgebouw gewoon uit. Het Concertgebouw is zo’n goed concertgebouw dat het niet eens een eigen naam hoeft te hebben. Zoals Aristoteles in de Middeleeuwen ‘de filosoof’ genoemd werd, zo noemen we het belangrijkste concertgebouw van Nederland ‘het Concertgebouw’. Er is slechts één het Concertgebouw, dus zelfs al zou Janine Jansen het willen, dan kan zij niet meer dan in dat ene Concertgebouw spelen. Ja, er zijn grotere zalen. Ze zou kunnen proberen om de Kuip vol te krijgen, maar hé! De Kuip… dat is niet het Concertgebouw hè?
Wie is Janine Jansen eigenlijk? Want er is 76% kans dat u niet weet over wie ik het eigenlijk heb. Janine Jansen is een klassiek geschoold violiste, ze studeerde in 1998 af aan het conservatorium in Utrecht. Studeren aan een conservatorium is heel wat! Daar kom je niet zomaar op. Wie aan de pedagogische academie voor het basisonderwijs (pabo) wil studeren, overlegt zijn havodiploma, betaalt zijn collegegeld en gaat studeren. En zo zit het met andere studies aan hogescholen ook. Wie echter aan het conservatorium wil studeren, moet een toelatingsexamen doen – je komt immers niet zomaar binnen. Kinderen studeren jarenlang op een instrument om op het conservatorium te komen, om het loodzware toelatingsexamen te halen. Ik heb daar veel bewondering voor, ik was een luie aap. Een toonladder in C kon ik op een toetsenbord wel voor elkaar krijgen, maar voor een toonladder in D moest ik extra nadenken. Hoeveel kruizen komen er dan bij? Twee? En waar zitten die dan? Zijn dat dan de fis en de cis? Met deze muzikale kennis kom je het conservatorium niet binnen. En dat is natuurlijk terecht. Janine Jansen lukte het wel, ogenschijnlijk met twee vingers in de neus. Ik weet niet hoeveel kinderen proberen toegelaten te worden tot het conservatorium en hoeveel er daarvan het examen niet halen. Het zou me niets verbazen als 76% niet door het examen heen komt. Als je wel toegelaten wordt, dan knallen thuis de champagnekurken tegen het plafond, dan is het groot feest. Wat een prestatie heeft het kind geleverd. Deze zin kun je ook heel ironisch uitspreken, maar ik meen het heel serieus. Het is ongelofelijk knap wat die kinderen doen. En het is ongelofelijk knap wat ze daarna op dat conservatorium allemaal nog bijleren.
Helaas is een geslaagde studie aan het conservatorium geen garantie voor artistiek succes. Niet iedere alumnus speelt de eerste viool in het Concertgebouw. Dat kan ook helemaal niet, want er zal altijd iemand de tweede viool moeten spelen, en de derde (en misschien ook wel de vierde). Er zal bovendien iemand vioolleraar moeten worden. Dat is het vooruitzicht van de meeste conservatoriumstudenten: muziekleraar. Er is niks mis met dat beroep, helemaal niet. Het beroep van leraar is een van de belangrijkste beroepen in onze maatschappij, of je nu onderwijzer bent in groep 1, wiskundedocent in 6vwo of pianoleraar aan huis. De muziekleraar mag trots zijn op zijn beroep. Het gekke is dat het verschil zo groot is. De leerling die na 5havo naar de pabo gaat, wordt gewoon gefeliciteerd, de leerling die naar het conservatorium gaat wordt uitbundig gefeliciteerd met vele bravo’s en andere vormen van feestgezang. Het eindresultaat is echter in beide gevallen hetzelfde: ze worden leraar. Maar er zijn altijd uitzonderingen, Janine Jansen is zo’n uitzondering. Daar klampt de conservatoriumstudent zich aan vast, aan de hoop zo goed worden als Janine Jansen. Het idee van een bestaan als muziekdocent wordt zo lang en zo ver mogelijk voor zich uitgeschoven. Het ideaal van de bewonderde briljante klassiek solist wordt zo lang mogelijk gekoesterd. Het zal echter de realiteit zijn voor minstens 76% van de afgestudeerden. Maatschappelijk gezien is muziekonderwijs aan kinderen meer waard dan het in vervoering brengen van de bezoekers van het Concertgebouw. Maar dat idee past niet in het ideaalbeeld van de romantische kunstenaar.
De conservatoriumstudent dient zichzelf te zien als een Paganini die hordes gillende meisjes onder zijn hotelkamerraam had staan. Dat van die gillende meisjes zal verder wel meevallen, maar het is Janine Jansen gelukt om een leven te leiden van romantisch kunstenaar. Ze trekt rond over de wereld en waar zij optreedt, wordt zij geroemd om haar snarenspel. Je zou bijna zeggen dat het Janine Jansen de personificatie van de sex and drugs and rock ’n roll is. Het is dat ze geen rock ’n roll speelt en dat ze zo veel moet repeteren dat er amper tijd zal zijn voor sex and drugs. Dat denk ik, he? Misschien zijn dat de vooroordelen die ik heb bij klassieke musici. Een klassiek musicus mag zich hooguit een keer per jaar laten gaan in Disneyland Parijs, maar daarna moet hij weer gewoon heel veel toonladders oefenen. Ik ken niet veel klassieke musici en de klassieke musici die ik ken hebben zich om laten scholen tot docent Nederlands. De kans dat ik nu uit mijn nek zit te kletsen zou best wel eens groter dan 76% kunnen zijn. Maar hopelijk begrijpt u wat ik bedoel.
Hier raak ik wel het volgende punt. De afgestudeerde conservatoriumstudent die het voor elkaar krijgt om geen muziekleraar, maar optredend solist te worden, gaat een leven tegemoet van naspel. Mensen als Janine Jansen zijn extreem goede musici. Nu is De vier jaargetijden van Vivaldi enigszins clichématig, maar zoals Janine Jansen het speelt… werkelijk prachtig. Wat er precies zo goed aan is, kan ik niet onder woorden brengen. Ik weet het ook niet, want ik heb bijzonder weinig verstand van dit type muziek. Ik moet het helaas doen met ‘mijn mening’. Ik luister en ik vind er iets van. Vind ik het beter of slechter dan uitvoeringen van andere musici? Ik zou het niet weten. Ik heb ook niet de neiging om dat te onderzoeken. Bij sommige composities heb ik die neiging wel, bij Stabat mater van Pergolesi bijvoorbeeld, of bij Die Dreigroschenoper van Weill. De vier jaargetijden van Vivaldi zijn me echter worst. Desalniettemin heb ik al jaren de cd waarop Janine Jansen dit stuk speelt in mijn bezit, en ik beluister deze cd geregeld. Daar gaat het nu niet om. Waar het om gaat, is de tragiek van de klassieke musicus; de tragiek van het naspel. Hoe goed Janine Jansen ook viool speelt, ze speelt altijd iets na. Hoe goed het orkest dat altijd in het Concertgebouw speelt ook is (dat orkest heeft de efficiënte naam het Concertgebouworkest), ze spelen altijd iets na. Eigen inbreng wordt niet op prijs gesteld. Het Concertgebouworkest is dus een coverband. We kunnen heel sjiek doen over klassieke muziek en we kunnen ons in een mooi zwart pak hijsen als we een avondje naar het Concertgebouworkest gaan luisteren in het Concertgebouw (moet je dan een smoking aan? Of jacquet? Of rok? Ik weet het niet), uiteindelijk luister je naar de Beeethoven-naspeelband. Een valse noot is er niet te horen, maar een originele noot ook niet. Dat vind ik toch altijd wel een beetje jammer-de-bammer. Heb je zo je best gedaan om op dat conservatorium te komen; heb je zo je best gedaan om dat ideaal van optredend klassiek musicus te halen… moet je netjes naspelen wat een ander ooit opgeschreven heeft. Hoe goed Janine Jansen ook is en hoe fraai ik haar Vier jaargetijden ook vind, uiteindelijk zit ze dus in de Vivaldi Tribute Band.
George Baker is vanwege dat vreselijke Una paloma blanca wereldwijd vele malen bekender dan Janine Jansen – maar hij heeft dat liedje wel zelf geschreven. En toen Tarantino Little green bag opnam in de soundtrack van Reservoir Dogs, werd George Baker weer een beetje bekender (bovendien bij een andere groep mensen). George Baker verdient dat ook, want hij is de bedenker van die liedjes. Dat George Baker tegenwoordig nog bekender is geworden door die domme tv-reclames voor de Aldi, telt ook mee. Wie kent echter de gitarist van de Nederlandse Queen Tribute Band? Niemand natuurlijk. En dat is volstrekt logisch. Het is Kees Lewiszong. Kees Lewiszong speelt gitaar in de Nederlandse Queen Tribute Band, zoals Janine Jansen viool speelt in de Nederlandse Vivaldi Tribute Band. Klagen dat 76% van de Nederlanders Janine Jansen niet kent, is nutteloos. Het betekent dat maar liefst 24% van de Nederlanders Janine Jansen wél kent. Dat is enorm veel. 4.250.000 Nederlanders kennen Janine Jansen. Voor iemand die in een coverband speelt, is dat dus echt heel veel – maar dan ook echt heel veel. Wat moet Janine Jansen doen om nog bekender te worden? Om boven die 24% uit te stijgen? Ik denk dat ze zelf liedjes zal moeten schrijven. Drie akkoorden zijn dan genoeg, ingewikkelder mag, maar in principe zijn drie akkoorden genoeg. Met A-D-E komt ze al heel erg ver. Als ze daarna de pias uithangt in wat domme tv-reclames, dan zal de bekendheid van het merk Janine Jansen ook wel stijgen. Voorlopig is 24% bekendheid wel genoeg voor iemand in het cover-circuit.
https://www.parool.nl/kunst-media/brekend-nieuws-janine-jansen-is-een-klassiek-violiste~b74caafd/
Zojuist viel de Duitse vertaling van de Zeeuwse sonnettenkrans De hemel strooit zijn sterren aan de kant in de bus. Bestel deze bundel voor al je Duitse vrienden die graag naar Zeeland komen!
Het duurde twee weken voor mijn vader gevonden was. Hij was een waterlijk geworden. In eerste instantie werd er niet naar hem gezocht, hij was immers niet vermist. Pas na een paar dagen werd zijn afwezigheid serieus genomen. Ik kreeg vragen van de politie, zeer terughoudende vragen – alsof de vorige gesprekken tussen mij en de politie nog vers in het geheugen lagen. Het was een heel ander gesprek, de agente had helemaal geen idee wie ik was en dat ik ooit een verdachte was in een moordzaak. Een moordzaak op de plaats waar ik nu woonde. Ze stond in mijn galerie op de plaats waar onder het parket waarschijnlijk nog de oude roestbruine vlekken van het bloed van Carlos te zien zouden zijn. Het had me niets verbaasd als ik ineens weer een hart heel hard hoorde kloppen, net als de vorige keer. Er gebeurde echter niets. De vrouwelijke agent keek me begripvol aan. Ze had een paar algemene vragen. Wanneer ik mijn vader voor het laatst had gezien, bijvoorbeeld. En of we een goede band hadden. Ik speelde de ongeruste en bedroefde zoon wiens vader vermist was.
‘Ik kan me eigenlijk niet eens goed herinneren wanneer ik mijn vader voor het laatst gezien heb,’ zei ik, en ik deed mijn best om er zo verdrietig mogelijk bij te kijken. ‘Ik bezocht hem geregeld bij het boerderijtje waar hij woonde met Geert en Trudy. Daar had hij zijn atelier.’
‘Uw vader was kunstenaar?’ vroeg ze.
‘Ja, en een heel succesvolle,’ antwoordde ik. ‘Ik was zijn galerist.’
‘Galerist?’
‘Galeriehouder.’
‘O ja, ik snap het. U had ook een zakelijke relatie met uw vader?’
‘Dat maakte onze relatie extra intens,’ zei ik bedroefd. Ik keek naar de punten van mijn schoenen. ‘Hij was niet alleen mijn vader, hij was ook een soort zakenpartner. We zagen elkaar als familie en als zakenpartners. Onze gesprekken waren privé en ze konden ook ineens gaan over de kunstverkoop. Ik mis dus niet één persoon, ik mis twee personen: mijn vader én een groot kunstenaar.’
‘Ik begrijp het,’ zei ze. Ze keek me aan alsof ik ontroostbaar was. ‘Misschien komt hij nog terecht.’
‘Het is vriendelijk dat u dat zegt, maar we weten allemaal dat dit niet goed af zal lopen. Ik hoop natuurlijk dat hij gevonden wordt. Ik vrees echter het ergste. Tussen hoop en vrees gaan de dagen voorbij.’
Uiteindelijk was hij terecht, ze visten hem op bij Dongen, bijna twintig kilometer verderop. Had hij toch tien kilometer per week afgelegd. De officiële doodsoorzaak was verdrinking door dronkenschap. Met zijn dronken kop was hij te water gekomen en niet meer boven geraakt. Ja, dat klopte inderdaad. Dat ik hem een handje geholpen had, hoefde verder niemand te weten.
Dit moest netjes afgehandeld worden, dus regelde ik een mooie crematie. Volgens mij wilde hij liever begraven worden, ik meen me te herinneren dat hij ooit zoiets gezegd had. Dus werd het een crematie. Dat vond ik nou weer leuk: water en vuur. Ik vroeg mij af of een waterlijk moeilijker te cremeren was dan een gewoon lijk. Ik durfde de vraag niet te stellen aan de uitvaartbegeleider. Hij had wel vragen voor mij: welke muziek er gedraaid moest worden. Daar hoefde ik niet lang over na te denken: ‘Ik zou het willen doen’ van Doe Maar, ‘Meisje, ik ben een zeeman’ van The New Four en ‘Weekend’ van Earth and Fire. Ik zou zelf een toespraakje houden. (‘Mijn vader heeft zijn dromen gevolgd en is kunstenaar geworden.’) En we zouden Geert vragen voor een toespraak. (‘Hoewel er geen expressie en willen-zeggen zonder discours bestaat, is toch niet alles mogelijk zonder expressieve kern, toch zou men haast kunnen zeggen dat het discours in zijn geheel gevat is in een indicatief weefsel.’) Die laatste toespraak was om de aanwezigen te treiteren.
Thuis overzag ik mijn situatie. Ik stond in de Tilburgse bovenwereld bekend als een harde werker met een goedlopende galerie; en ik was gul. In de Tilburgse onderwereld stond ik ook bekend als een harde werker. Eentje met goed spul, eentje die op tijd leverde. Bij de belastingdienst was ik ook bekend: als iemand met een goedlopend bedrijf. Ik maakte behoorlijke winsten en ik betaalde daar netjes belasting over. In Genève was ik ook een beetje bekend, niet heel erg en slechts in een beperkt aantal restaurants. Daar was ik een solistische man die het zich goed liet smaken en die tussen de gerechten door altijd een boek las.
De drugswereld was verhard, ik had er geen zin meer in. Ooit was ik er het centrum van, nu stond ik min of meer aan de periferie. Een centrum bestaat bij de gratie van de periferie. Centrum en periferie, ze kunnen niet met elkaar en ze kunnen niet zonder elkaar. Ik had beloofd mijn levensverhaal te vertellen, hoe ik een mens werd vanuit een slechte jeugd. Ach, uiteindelijk wilde ik gewoon veel geld verdienen en Carlos stond in de weg. Ik neem aan dat u dit zelf ook wel bedacht had. Ja, het was ook wraak op de dood van mijn stiefzus. Ja, Carlos was een Untermensch die het verdiende te sterven. Uiteindelijk ging het echter gewoon om geld. Om heel veel geld, dat wel. Het leven is zinloos, uiteindelijk bestaat het leven op wachten tot je doodgaat. Soms helpt iemand je ermee, meestal is het wachten tot de natuur je een of andere vreselijke ziekte opdringt. Het beste is het om dat wachten te veraangenamen met geld en om met dat geld dingen te kopen. Spijt heb ik niet, van niets. Waarom zou ik spijt hebben? Alles was uiteindelijk goed afgelopen voor mij. Ik besloot om de zaken af te ronden. Onlangs keek ik in de wc toen ik doortrok en ik dacht: daar gaat weer een stukje van mijn autobiografie. Het leek me daarom goed om mijn levensverhaal op te schrijven, gewoon aan mijn keukentafel. Er stonden miljoenen op mijn Zwitserse bankrekening, ik kon met gemak verhuizen naar Buenos Aires. Of naar Thailand.
Drie openingen per jaar, soms vier – als ik er zin in had. Dat wil zeggen: als er extra omzet gedraaid was. Dennis en Bas zorgden voor een stabiele omzet uit West-Brabant. Met Oost-Brabant kon ik na verloop van tijd ook zo’n constructie maken met twee vrienden, die gek genoeg allebei Gert-Jan heetten. Zo’n uitbesteding heeft invloed op de omzet en winst, maar scheelt je ook heel veel werk. Na een paar jaar controleerde ik de volledige cocaïne-markt in Brabant. Ik had me gespecialiseerd in de coke, als ik vragen kreeg over andere dope, dan verwees ik naar andere jongens. De coke-handel stabiliseerde zich, de rek was er op een gegeven moment uit. Vond ik helemaal prima. Ik was tevreden met mijn hoge omzetten, mijn klanten waren tevreden over de kwaliteit. Concurrentie had ik niet echt. In de wereld van de coke was ik een grote jongen; ik had iemand omgelegd en ik had de politie in mijn zak. Dat waren de verhalen. Verhalen die in de loop der jaren wat minder indrukwekkend leken, alsof ze aan het verjaren waren. Dat ik Carlos gedood had, maakte steeds minder indruk. Hoe lang ik de politie van me af kon houden? Tja, hoe gaat zoiets? Uiteindelijk zullen Dooremalen en De Regt met pensioen zijn gegaan, en ik had niemand anders om eventueel te chanteren. Hoe lang ik door kon gaan als succesvolle galerist wist ik ook niet. Aan alles komt een eind. Daar was ik ook voor aan het sparen, daar was mijn Zwitserse bankrekening voor bedoeld. Het Luxemburgse bankgeheim werd opgeheven, ik moest voortaan alles via Zwitserland regelen. Ik had daarvoor een mooi penthouse in Genève gehuurd. Dank je wel Luxemburg, het waren mooie jaren. Genève is prettig en prachtig. Beter dan Bazel. Iets verder weg, maar ach, als je toch onderweg bent, dan kunnen die paar kilometers er nog wel bij.
Om me heen groeiden andere markten, die van de wiet bijvoorbeeld. Het leek alsof half Tilburg een wietplantage op zolder had, als je de kranten moest geloven. Er werd me wel eens gevraagd om daar ook in te investeren. Ik had er geen zin in, het was te veel gedoe. Dat stroom aftappen alleen al! Nee hoor, niks voor mij. Of de XTC. Brabant was de wereldleider in XTC-productie, maar niet dankzij mij. Mij niet gezien, ik hield het bij de coke. Gewoon via mijn vaste contacten in Bolivia, de vaste smokkelroute, de vaste klanten (Dennis, Bas, Gert-Jan en Gert-Jan), de vaste route naar de bank, de vaste witwasprocedure. Nog even en ik kon er tussenuit. Nog even en ik had genoeg gespaard om te verdwijnen.
‘Die Franse hotelketen die altijd onze schilderijen koopt,’ zei mijn vader, ‘hoe zit dat?’
‘Dat zijn de Campanile-hotels,’ antwoordde ik. ‘Die zitten in heel Frankrijk en daarbuiten. Om de haverklap openen ze een nieuw hotel.’
‘Een beetje zoals Van der Valk.’
‘Ja, zo kun je dat wel zien.’
‘En die willen onze schilderijen?’
‘Al die hotels lijken op elkaar. Iedere kamer is hetzelfde. In ieder restaurant eet je hetzelfde eten. Vandaar dat ze de kunstwerken op de gangen en in de kamers ook hetzelfde willen.’
‘Ja, dat had je al eens verteld.’
‘Dus vertel ik het je nog een keer.’
‘Verder koopt er nooit iemand een schilderij?’
‘Waarom vraag je dat?’
‘Omdat ik dat wil weten.’
‘De particuliere markt in Nederland is lastig. Nederlanders geven geen geld uit aan kunst. In Frankrijk is dat anders. En heb je eenmaal een contact, dan is zo’n contact blijvend. Fransen zijn heel trouw. Als je erbij hoort, dan hoor je erbij. Campanile zal dus niet snel met iemand anders in zee gaan.’
‘Hoe zit het met de prijs?’
‘Hoezo?’
‘Ik kan ook rekenen. Onze schilderijen brengen tweeduizend gulden op. Wij doen fifty-fifty. Dertigduizend gulden per keer, drie keer per jaar. Negentigduizend euro winst voor jou.’
‘Dat klopt inderdaad.’
‘Dat is een flink bedrag, maar die Audi van jou is wel een poepie meer waard.’
‘Afbetaling.’
‘Afbetaling mijn reet. Jij vraagt veel hogere bedragen aan die Franse hotelketen. Heel veel hogere bedragen. Ik vind fifty-fifty prima, maar dan ook echt fifty-fifty. Echt de helft van wat jij krijgt.’
‘Ik kan je vertellen hoe het zit. Het zit ingewikkelder in elkaar dan je denkt, er speelt namelijk meer. Zullen we er wat bij drinken? Dat praat makkelijker.’ Ik opende de fles Jägermeister en schonk twee glazen vol. Ik moest meedrinken, ik had geen excuus. Na de Jägermeister gingen we aan het bier. Mijn hersenen kraakten, hoe kwam ik hier uit? We dronken bier en ik babbelde ondertussen over kunst en dat Jasper Mikkers van die goede gedichten erbij maakte en blablabla. ‘En daarnaast ben ik persoonlijk kunstadviseur in Zwitserland,’ zei ik ineens. Ja, sodeju. Dat was hem. Zo kwam ik aan mijn geld! ‘In Zwitserland komen de rijken der aarde bijeen en ze weten van gekkigheid niet wat ze met hun geld moeten doen. Ik ben daar dan ook en ik adviseer hen dan welke kunst ze moeten kopen. Ik krijg dan een percentage.’ Het leek erop dat mijn vader dit verhaal pikte. ‘Laten we naar buiten gaan,’ stelde ik voor. ‘Maken we een wandeling langs het kanaal met een picknick.’ Ik pakte een fles calvados en een fles grappa. Mijn vader was dol op grappa, hij vond het dus een goed idee. ‘Voor onderweg hebben we een paar blikken Bavaria 8.6.’
Het was slechts een kort wandelingetje naar de rand van Tilburg. Mijn vader klokte het bier achterover en ik deed zogenaamd met hem mee. We gooiden beiden ons blikje in een vuilnisbak – dat van mij zat nog half vol. Tijd voor een volgend blik. Na dit korte wandelingetje door de stad kwamen we bij het zandpad langs het kanaal. Het was mooi weer, maar omdat het een doordeweekse dag was, was er verder niemand. We vonden een idyllisch plekje tussen de lisdodden. De alcohol was in de benen gaan zitten, we waren blij dat we konden zitten.
Ik haalde de flessen uit het rugzakje. ‘Hier,’ zei ik, terwijl ik mijn vader de fles grappa aanbood. ‘Hier, tegen de dorst.’
Mijn vader dronk zijn blik leeg en gooide het in het kanaal. Hij opende de fles grappa en dronk er een paar flinke teugen uit. ‘Goed tegen de verkoudheid,’ zei hij. ‘Proost!’
Ik maakte de calvados open en deed alsof ik er ook een paar flinke slokken van nam. Ik klakte met mijn tong en liet naast mij de calvados in het gras weglopen. Zwijgend zaten we naast elkaar, mijn vader dronk als een bezetene de fles leeg. Hij vond het moeilijk om het gesprek gaande te houden. Waarschijnlijk was hij erop uitgestuurd door Geert en Trudy om meer geld te bedingen. Hij stond, waggelde wat op zijn benen en zei: ‘Dat geld he?’
Ik stond ook op, zette mijn linkervoet achter zijn rechterbeen, pakte hem bij zijn hoofd en worstelde hem met zijn bovenlichaam het water in. Hij maaide met zijn armen en benen terwijl hij op zijn buik lag. Ik zat op zijn rug en hield zijn hoofd stevig onder water. Het maaien en zwaaien nam toe, ik zette mijn knie op zijn nek om met mijn volle gewicht zijn kop onder water te houden. Een krinkelend winkelend waterding. De bewegingen werden minder wild en langzamer. Toen was het stil.
Dag Sjak,
In de strijd voor de emancipatie van de werkende klasse voert het kapitalisme vanzelfsprekend strijd tegen het marxisme en zijn ideologie. Het kapitalisme voorziet de arbeidersklasse van kunst, als ze de portemonnee ervoor trekken. Het kapitalisme probeert om de reële verhoudingen bloot te leggen die bestaan in het marxisme om zo de loontrekkenden te wapenen met een begrip van hoe ze zich kunnen emanciperen. Kunst is een belangrijk hulpmiddel.
Zoals je weet, ben ik de eigenaar van een succesvolle galerie in Tilburg. De schilderijen die ik tentoonstel zijn duur en mooi. Vandaar dat ik ze goed weet te verkopen. Dat is de wet van vraag en aanbod.
Graag nodig ik je uit voor de eerstvolgende vernissage. Je kunt dan met eigen ogen zien wat het kapitalisme is en hoe het werkt. Ook kun je praten met diverse kapitalisten. Dat lijkt me heel leerzaam voor jou. Vooral om te zien hoe je je kunt verhouden tot GroenLinks, want sinds de PPR, de PSP, de CPN en de EVP zijn samengegaan tot één partij zul jij je positie moeten herzien. Ergens in de CPN is het verkeerd gegaan, anders was die fusie heel niet nodig geweest. In principe heb je gefaald en is de CPN ingehaald door de geschiedenis. De val van de Berlijnse Muur was daar mede een bewijs voor.
Je ingestorte wereldbeeld is aan herziening toe en ik wens je daarbij heel veel succes.
Hartelijke groeten,
Bas
Sjak zou die vernissage niet halen. Twee weken nadat ik hem de uitnodiging had gestuurd kreeg ik het bericht van zijn overlijden. De val van de Berlijnse Muur had hem erg aangegrepen en dan vooral het feit dat niet hele hordes West-Duitsers oostwaarts trokken, maar dat al die Oost-Duitsers naar het westen wilden. David Hasselhoff was een grotere held dan Erich Honecker. Na de val van de Muur kreeg Sjak hartproblemen, hoewel zijn ongezonde leefstijl daar ook debet aan was. De hele dag sjekkies roken, bier drinken en etiketten tikken is niet goed voor je hart en nieren. Dat de CPN opging in het grotere geheel van GroenLinks vond hij ook vreselijk, dat heeft hij nooit kunnen verwerken. Vooral niet toen ‘die enorme paardenlul van een Paul Rosenmöller’ ineens in de Tweede Kamer kwam. Daar had hij me – gek genoeg – over gebeld. Sjak belde nooit en hij heeft nooit contact met me gezocht, totdat bekend werd dat Rosenmöller in de Tweede Kamer kwam. Blijkbaar moest hij toen zijn woede kwijt. Aangezien hij niemand meer had om tekeer tegen te gaan, belde hij mij. Uiteraard in flink beschonken toestand en zijn tirades onderbrekend met afschuwelijke hoestbuien.
‘Die smerige landverrader van een Rosenmöller, die enorme paardenlul komt in de Kamer, heb je dat gehoord? Klimt vanuit dat splinterpartijtje die zich ‘Groep Marxisten-Leninisten’ noemt ineens in de Kamer. Hij komt uit een familie van kapitalisten, zijn vader was grootaandeelhouder van Vroom & Dreesmann. Die Rosenmöller is gewoon een miljonair. De smerige salonsocialist. Voor de vorm heeft hij even in de Rotterdamse haven gewerkt, om meteen daarna een makkelijke bureaufunctie bij de FNV te krijgen. Hij heeft dat allemaal gekocht. Hij heeft geld op tafel gelegd en mensen omgekocht, geld vanuit het familiekapitaal. De paardenlul is fan van moordenaars, van foute dictators. Van smeerlappen die zeggen marxistisch te besturen, maar die nog nooit ook maar een letter van Marx gelezen hebben. Wie denkt hij wel dat hij is? Ik zit hier godverdomme me jarenlang de klere te werken om de CPN vooruit te helpen, om de arbeiders te steunen in hun klassenstrijd en dan komt die kletsmajoor van een Rosenmöller dat allemaal ongedaan maken. Hij is gestuurd door de kapitalisten. Hij is een zetbaas van het kapitalistische grootkapitaal. De dialectiek heeft dat voorspeld, dat we te maken krijgen met tegenwerking, met spionage, met ondergravingen vanuit de eigen gelederen. Paul Rosenmöller is de verpersoonlijking van de ondergang van de linkse politiek. Met zulke marxistische vrienden heeft een man als ik geen kapitalistische vijanden meer nodig in de revolutionaire strijd van de burgerij tegen de kerk, de aristocratie en de absolute monarchie. Met Rosenmöller is er geen serieuze aanval op de ideologie van de oude orde. Hij is een kapitalistische wolf in marxistische schaapskleren. En wat doen al die klootzakken? Die trappen er met open ogen in. Weet je vooral wie? Die pacifisten en die evangelisten. De Evangelische Volkspartij. Daar moeten de communisten mee samenwerken? Met die idioten die zitten te wachten op de wederopstanding van Jezus? Godverdomme. Dat is toch niet geloven? Hoe kan nou zoiets? Zij hebben die katholieke Rosenmöller naar voren geschoven. Moet je opletten: binnen de kortste keren is GroenLinks een pauselijke partij. Dan is GroenLinks een paapse partij geworden. Let op mijn woorden, jongen. De paus gaat nog eens heel groot worden in Nederland. Dan is het gedaan met de klassenstrijd. Dan zal paapse Paul Rosenmöller vooroplopen met de vlag van Vaticaanstad fier omhoog. En hij zal gevolgd worden door duizenden mannen en vrouwen die zich in de luren hebben laten leggen. Die mensen zullen liederen zingen, internationale wereldliederen voor alle volken, in plaats van de Internationale! De mensen zullen de gladde paapse praatjes van Rosenmöller in een betere toekomst voor zoete koek slikken. Als Gods woord in een ouderling, als een hostie op de tong. Rosenmöller is een stiekeme rukker, weet je. Een kapitalistische gladjakker. Hij zegt overal wat de mensen willen horen, nooit praat hij over wat er werkelijk toe doet. Altijd spreekt hij als een jezuïet. Hij verkoopt zijn praatjes zoals Vroom & Dreesmann handdoeken. Hij is een nep-marxist. Voor de arbeiders heeft hij de mond vol met op marxistisch-leninistische geschoeide verhalen, achter hun rug zit hij aan tafel bij het grootkapitaal. Daar krijgt hij zijn orders. Met zijn verhalen houdt hij de arbeiders af van de klassenstrijd. Zo blijven ze rustig en kunnen ze onderdrukt, uitgezogen en geëxploiteerd blijven door de grote bedrijven. Kunnen ze winkelen bij Vroom & Dreesmann. Maar ze moeten in opstand komen godverdomme. In opstand tegen het kapitalisme. Het is dit materialisme en rationalisme waar de grote Franse Revolutie zich uiteindelijk op baseerde. Deze revolutionaire denkers erkenden geen externe autoriteit. Weet je wat er nu is gebeurd? Er is een extra hobbel gecreëerd, want de arbeiders moeten eerst in opstand komen tegen die enorme paardenlul van een Rosenmöller – een man die zij zien als een van hen. Dat zullen ze niet zo gauw doen, in opstand komen tegen iemand die in de Rotterdamse haven gewerkt heeft. Er is goed en er is fout. Goed en fout. Rosenmöller is fout. De katholieken en de kapitalisten hebben het mooi voor elkaar. En ik, als rechtgeaarde communist, ben buitenspel gezet. De CPN is buitenspel gezet. Het is gedaan met ons land. De klassenstrijd is tenietgedaan, we moeten helemaal opnieuw beginnen. Marx en Lenin draaien zich om in hun graf.’ Ik kan mij lekker zitten verkneukelen bij de gedachte dat mijn briefje het hart van Sjak net het laatste zetje gegeven heeft om de pijp aan Maarten te geven.
De opening was een groot succes. Mijn vader en Geert waren er anderhalf uur voor de deuren opengingen, zoals we afgesproken hadden. Ik had veel drank gekocht. Zodra ze binnen waren pakte ik de fles Jägermeister en drie glazen: twee grote en een kleintje. ‘Voor jullie zijn de grote glazen, voor mij het kleintje. Jullie werk zit erop, ik moet vandaag flink aan de slag. Die schilderijen moeten er allemaal uit.’
‘Ik dacht dat er al een grote koper was?’ zei mijn vader.
‘Dat klopt,’ zei ik. ‘Dat neemt niet weg dat ik nu de galerist ben die representatief zijn klanten moet ontvangen. Jullie zijn de kunstenaars die dit puike werk afgeleverd hebben, twee verschillende processen dus.’ Ik probeerde een beetje te praten als een kunsthandelaar.
‘In hetzelfde betekenisproces,’ zei Geert, ‘in dezelfde keten van tekens kunnen twee functies ineengestrengeld en verwikkeld raken. Nolens volens zou elke expressie dus in een indicatief proces vervat zijn, in zijn kern zelf behoort het gesproken woord zonder meer thuis in het algemene systeem van het betekenisproces dat op zijn beurt samenvalt met het systeem van de indicatie.’
‘Proost!’ riep mijn vader, zijn glas heffend. Hij dronk het glas in één teug leeg en alsof het een teken was, dronk Geert zijn glas ook in één teug leeg.
‘Het is de eenheid van een zekere “motivering”: zij beweegt iets dergelijks als een “denkend wezen” om door het denken over te gaan van iets naar iets anders,’ zei Geert
Ik pakte de fles en schonk de glazen vol. Net zo snel waren ze weer leeg. Dat ging goed, de kunstenaars moesten vooral een onaangename indruk maken. Niemand moest ook maar de neiging krijgen een schilderij aan te schaffen. Ik had de prijzen hoog gehouden, naar mijn idee althans. Tweeduizend gulden per stuk, dat zou niemand ervoor overhebben. Als er dan ook nog eens twee dronken kunstenaars rond zouden lopen, dan wist ik zeker dat ik helemaal niets zou verkopen. Na een half uur was de fles Jägermeister leeg. ‘Er is bier voor de dorst, heren kunstenaars, achterin de galerie is de koelkast.’ Ik liep met hen mee, dan kon ik de glazen klaarzetten voor de gasten. De koelkast was goed gevuld met diverse soorten Belgisch bier, wijn en fris.
Op het tijdstip van de opening kwamen de eerste gasten binnen. Jägermeister drinkt lekker weg, maar na een uur slaat hij toe. Doe er een paar biertjes bij en je bent al behoorlijk kachel. Dat was de toestand van Geert en mijn vader. Jasper Mikkers kwam binnen, een wapperend groen pochet in zijn paarse jasje, de gele stropdas nonchalant geknoopt. Ik stelde hem voor aan mijn vader en Geert. Mijn vader knikte nurks, Geert sloeg een arm om Jasper en zei: ‘Om te beginnen is er een begripsverwarring, het woord “teken” dekt – in het alledaagse taalgebruik altijd, in het filosofische soms – twee heterogene begrippen: het begrip “expressie”, dat men vaak ten onrechte als synoniem van teken in het algemeen aanziet, en het begrip “indicatie”. Nu zijn er tekens die niets uitdrukken omdat zij geen Bedeutung of Sinn vervoeren.’
Jasper vond het een gênante vertoning en hij wist niet hoe hij los moest komen van die malle Geert. Na een half uur was de ruimte goed gevuld met gasten. Voor de vorm zou ik hen ‘potentiële kopers’ moeten noemen, maar dat was nou net niet de bedoeling. Er werd intussen goed gebruik gemaakt van de bar. Men prees mijn wijnkeus. ‘Normaal krijg je op een vernissage zure bocht,’ zei de toekomstige wethouder van cultuur, ‘hier krijg je goede wijn. En je hebt allerlei lekkere biertjes, dat is ook prettig. Het is de beste opening die ik ooit heb meegemaakt. Vooral de wijn die je schenkt, die wijn is echt heel goed.’
‘Ja, zei ik, ‘daar kom je voor terug hè?’
‘Op de volgende opening ben ik er weer.’
Dat was precies de bedoeling. Ik wilde een volle bak met mensen die niets zouden kopen. Het was tijd dat Jasper zijn gedicht voordroeg, dat deed hij dus ook. Het was een prachtig gedicht over wat kunst met je doet. Na afloop kreeg hij een groot applaus. Zijn gedicht stond in schril contrast met die kutkunst om ons heen. Mijn vader begon te lallen, de drank was bijna op. Dat was het sein om naar huis te gaan. Of naar café Weemoed. In een oogwenk was de galerie leeg, op ons drieën na. Ik belde een taxi om Geert en mijn vader naar TiKuKo te brengen – vooraf af te rekenen. Geen probleem. Volgens mij had ik een goede indruk gemaakt. Met mijn bomvolle galerie was ik in één klap een succesvolle galeriehouder, tout Tilburg zou over me spreken.
De volgende ochtend ruimde ik alles op en was het tijd voor de administratie. Ik maakte een factuur voor dertig schilderijen. Ik had dertig schilderijen verkocht voor twintigduizend euro per stuk aan hotelketen Campanile. Totale verkoop: zes ton. Ik moest er opeens keihard om lachen, ik kon niet blijven zitten. Een factuur van zeshonderdduizend gulden! Dat is toch om je bescheuren! Daarna maakte ik de afrekening voor de kunstenaars. Volgens afspraak kregen zij vijftig procent van de verkoop. Bij ieder schilderij hing een bordje met ƒ 2.000,–. Dertig schilderijen voor tweeduizend gulden is gelijk aan zestigduizend gulden, daar de helft van is dertigduizend gulden. TiKoKu kreeg van mij dertigduizend gulden. Zo veel geld hadden ze nog nooit gezien. Ik belde mijn bank in Luxemburg, de Banque et Caisse de Luxembourg, om zeshonderdduizend gulden over te boeken naar mijn bankrekening in Nederland. Later die week viel het bankafschrift in de bus, waarop duidelijk te lezen was dat ‘Campanile’ uit Luxemburg zeshonderdduizend gulden had overgemaakt. Mijn galerie had in een klap een omzet van zes ton gedraaid. Wit. Wis en waarachtig wit. Ik had de kosten netjes bijgehouden. De verbouwing, de maandelijkse huur, de rekening in café Weemoed, de inkoop van bier, wijn en fris, de taxi, de gage van Jasper, de afrekening met TiKuKo en tal van andere bonnen, rekeningen en facturen. Het grote aftrekken kon beginnen. Het was een heugelijke middag, ik genoot met volle teugen. Bij Henri Bloem wilde ik een bordeaux kopen uit mijn geboortejaar, maar de verkoper raadde me dat ten strengste af.
‘1968,’ zo zei hij, ‘was een enorm slecht jaar. De zomer was koud en veel druiven zijn niet tot rijping gekomen. 1982 was ook zo’n jaar. Ondrinkbare wijn hebben die jaren opgeleverd. Je kunt beter een fles port kopen. Ik heb een heel mooie uit 1968.’
Later die week kocht ik een nieuwe Volkswagen Golf, maar niet nadat ik met mijn oude alle schilderijen naar de stort had gebracht. Ik had het linnen van frames gescheurd en in vuilniszakken gepropt. De frames verbrandde ik in de vuurkorf in de achtertuin. Misschien kan ik wel iets moois maken van die achtertuin, dacht ik, een extra expositieruimte voor een zomertentoonstelling.
Zo! Alles stond gereed. De galerie was een totaal witte kamer geworden, de kamers erboven een comfortabel appartement. Alles rook naar nieuwigheid, alles rook fris. Ik snoof de lucht door mijn neus diep naar binnen. Heerlijk. Ook heerlijk was dat Carlos uitgeschakeld was, dat de politie uitgeschakeld was… Ik had het monopolie op de cocaïnehandel in Midden-Brabant en – via de broers Dennis en Bas – in West-Brabant. Er stond geld op de bank, er lag een nieuwe lading coke in de keuken, er hingen afschuwelijk lelijke schilderijen aan de muur. Zo dus. Ik was de koning hier, de baas van de Besterdring. Het moest natuurlijk groot, groter en grootst aangepakt worden, zo groot als de twisten tussen de Hoeken en Kabeljauwen. Zonder haat en nijd.
In café Weemoed zag ik Jasper Mikkers. Hij had een fuchsia-roze jasje aan. ‘Jasper,’ zei ik, ‘ik heb je hulp nodig.’
Jasper legde zijn krant opzij en vroeg: ‘Wat kan ik voor je betekenen?’
‘Ik heb een gedicht nodig. Althans, iemand die een gedicht komt voordragen.’
‘Dat is iets waar ik me mee bezig houdt.’
‘Precies, je bent er maar druk mee.’
‘Ja, dat geloof ik wel.’
‘Ik heb binnenkort in mijn galerie mijn eerste verkooptentoonstelling. Ik heb prachtig werk van het Tilburgs Kunstenaarskollektief. Ken je dat?’
Jasper slikte even. ‘Ja, dat ken ik wel. Die zitten al heel lang in Gilze.’
‘In Gilze en Rijen. Zo groot zijn ze.’
Jasper kon mijn grapje niet waarderen. ‘Die zijn al heel lang bezig, in verschillende samenstellingen. Dat collectief is een komen en gaan van kunstenaars.’
‘Tegenwoordig is de samenstelling zeer stabiel. Ik vind dat ze prachtig werk maken en daarom heb ik besloten om hun schilderijen te verkopen. Zou jij op de opening een gedicht voor willen dragen?’
‘Moet dat gedicht speciaal bij die kunstwerken horen? Of mag het ook een vrij gedicht zijn.’
‘Oei, daar had ik nog niet over nagedacht. Jasper, wat wil je drinken.’
‘Doe maar een koffie.’
Ik bestelde aan de bar twee Duvel. ‘Sorry Jasper, de koffie was mislukt. Het zou mooi zijn als je je liet inspireren door een van die werken. Aan de andere kant wil ik je er helemaal vrij in laten. De kunstenaars zelf zijn immers ook vrij. Ik geef hen geen opdrachten of zo. Ik zal jou dus ook geen opdracht geven. Kijk maar wat je doet.’
Ik zag aan het gezicht van Jasper dat hij niet van plan was om een bezoek te brengen aan mijn galerie. Als iemand niet meteen enthousiast reageert, dan vindt hij het meestal niks. Waarschijnlijk kon ik ervan uitgaan dat hij een gedicht uit een oude doos zou plukken om dat voor te dragen. Prima. Misschien zelfs beter zo. Dan hoefde ik hem niet mee te nemen naar mijn galerie, dat scheelde weer een hoop gedoe.
‘Ik kan een mooi gedicht voor je maken. Ik schrijf graag met beeldende kunst in het achterhoofd, zonder dat er een één-op-één-relatie bestaat. Dat is namelijk niet zo spannend. Een gedicht dat precies beschrijft wat er op het doek te zien is, is een overbodig gedicht. Laatst hoorde ik een paar gedichten over een tv-serie, Star Trek of Ivanhoe – ik weet het niet meer – en in die gedichten werd verteld waar de serie over ging. Dat is totaal niet interessant. Gedichten en schilderijen moeten elkaar aanvullen. Dan wordt het kunst.’
‘Dat ben ik helemaal met je eens. Het mag niet plat worden.’
‘Nee, het moet op verschillende manieren te interpreteren zijn. Ik heb wel een tarief voor dit soort opdrachten.’
‘Dat begrijp ik heel goed. Ik zou je niet durven vragen het voor niets te doen. Er is een budget, maak je daar geen zorgen over. Schrijf je wel een factuur? Want ik doe niets zwart.’
‘Ik sta ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, dus schrijf ik facturen.’
‘Dan gaat het helemaal goed komen.’ De rest van de avond hebben we zitten drinken op mijn rekening. Niet alleen Jasper, ook de grote man met de baard, het kleine iele mannetje, enkele verdwaalde studenten, een paar oudere vrouwen die overal om moesten lachen, de toekomstige wethouder van cultuur en iedereen die verder het café binnenliep. Gelukkig bestond de mobiele telefoon nog niet, anders was het veel drukker geweest. Ik was de keizer van de Korte Heuvel. Tegen sluitingstijd vroeg ik een factuur.
‘Een wat?’ vroeg barman Martijn.
‘De rekening,’ zei ik.
‘Het bonnetje.’
‘Graag wel in een envelop.’
‘Hebben we niet. Ik heb wel een stempel.’ Martijn stempelde het bonnetje vol. Kon me niks schelen, het was aftrekbaar zolang ik het thuis in de map Debiteuren bewaarde. In die map had ik al de facturen van de aannemers en meubelleveranciers bewaard. Ik had het gevoel op kosten van de belastingbetaler te leven. Dat was een fijn gevoel. Het klopte natuurlijk niet, ik leefde op kosten van de cokeverslaafden en van de recreatieve cokegebruikers. Die waren natuurlijk net zo verslaafd – ze noemden het anders. Het was drie uur in de ochtend en ik wandelde door mijn galerie. Aan de muur hingen foeilelijke schilderijen die voor mij geen schilderijen waren. Ze waren mijn witwasmachine, dus ondanks hun duidelijke niet-witheid waren ze toch wit. Mijn hele galerie was wit. Witter dan wit. Ik stond voor een vierkant beige doek met zwarte stippen, ik schudde mijn hoofd. Beige… Beige? Beige! Wie schildert er nu beige? Nee, dit vindt niemand mooi, dacht ik, dit schilderij blijft onverkocht. Net als die dingen met die lelijke strepen, oh-oh-oh, wat een ding. Dit kon een kind van twee niet eens. Heerlijk. Het was een heerlijk gevoel om tussen al die lelijkheid te staan. Zo veel lelijkheid om me heen. Ha! Het plan liep op rolletjes.
De volgende ochtend stond ik vroeg op. Mijn prachtige nieuwe keukenmachine moest aan het werk, er moest coke versneden worden. De coke die eerder die week was binnengekomen. Het was weer tijd om flink veel geld te verdienen. De hele dag was ik bezig met de handel: versnijden, pakketjes maken, pakketjes rondbrengen, geld innen, geld in enveloppen stoppen, enveloppen in zo veel mogelijk verschillende brievenbussen posten… Uitgeput kwam ik thuis. Daar stond een prachtige Barolo op me te wachten. Die had ik wel verdiend. Een uurtje later stond Dennis voor de deur, netjes volgens afspraak. Vreemd dat zijn broer Bas er niet bij was; zou er iets aan de hand zijn?
‘Dennis, ben je alleen?’ vroeg ik.
‘Mijn broer… had wat anders te doen… Wat anders…’
‘Wil je een glas wijn?’
‘Eentje dan, ik moet nog rijden. Heb je de waar?’
‘Uiteraard.’ Ik gaf hem het tasje van de Edah en schonk een glas in. ‘Proost.’
‘Proost.’ Dennis nam een slok en spong ineens op. Ik schrok er zo van, dat ik ook opsprong van mijn stoel. Klaar om de aanval af te slaan. Als Dennis nu zou aanvallen, dan zou ik hem mijn glas in zijn gezicht duwen. ‘Kut!’ riep Dennis. ‘Dat is lekkere wijn! Heb je een fles voor me?’
Het was tijd om de zaken netjes te regelen. Ik kon ervan uitgaan dat de moord op Carlos nooit opgelost zou worden en dat de politie mij ook niet zou dwarsbomen bij mijn andere activiteiten. Mijn vrienden Dooremalen en De Regt zouden ervoor zorgen dat ik nooit meer last zou hebben van welk politieonderzoek dan ook. Vanaf nu zou één telefoontje alles voor me oplossen. Ik hoopte dat de twee heren de prachtige coke voor heel veel geld verkocht hebben; hoe hoger hun omzet, hoe chantabeler ze waren. De aanvoer van de handelswaar had stilgelegen, net als de verkoop. In het circuit van cokegebruikers ging heel snel het bericht rond dat ik Carlos omgelegd had en dat er met mij dus niet te spotten viel. Met dat imago kon ik mijn business uitbreiden. De broers Dennis en Bas hadden al eerder van Carlos en mij wat grotere hoeveelheden afgenomen om zelf verder te verkopen. Ik nodigde hen daarom uit om te praten over een grotere deal, zodat zij de markt in West-Brabant konden beheersen. Ze konden van mij quantumkorting krijgen, als ze akkoord gingen met de voorwaarden. Mondje dicht uiteraard. Geen uitbreiding naar Midden-Brabant, want dat was en bleef mijn wijk. Ik wilde ook af van dat gesleep met contant geld. Daar schrokken ze van, want de banken vertrouwden de twee broers niet. ‘Take it or leave it,’ zei ik. ‘Zie het als een zwakke schakel die we wegnemen. Wanneer jullie contant geld aan mij betalen, dan moet ik daar ook weer iets mee. Dat heen en weer gesleep met geld, dat schiet niet op. Jullie storten de bedragen gewoon op mijn bankrekening in Luxemburg.’ Ik legde hen uit hoe ik dat deed. Ze konden zelf een postbus nemen in Luxemburg en een bankrekening, en het dan over laten boeken; of ze konden met het geld naar mijn bank om het daar te storten… dat interesseerde mij niet. Als het er maar op kwam! Uiteindelijk gingen ze akkoord, ze zagen er toch ook de voordelen van in. Na een jaar of wat was West-Brabant de helft van mijn omzet, en dat terwijl ik daar niets voor hoefde te doen.
Het duurde niet lang voor het pand aan de Besterdring werd vrijgegeven. Ik maakte een afspraak met Berend om de huur over te nemen. Dat vond hij een hele opluchting. ‘Probeer eens een pand te verhuren waarin iemand vermoord is,’ zei hij, ‘dat vinden de mensen eng hoor.’
‘Ze denken zeker dat het er spookt?’ vroeg ik.
‘De mensen zijn zo bijgelovig als wat,’ zei hij.
‘Ik niet. Ik betaal gewoon de huur.’
Er was nog een roestbruine vlek op de betonnen vloer, de politie maakt dus niet schoon. Nou ja, het lijk was opgeruimd. Verder was alles er nog. Het gereedschap lag netjes op tafel. De kamers boven, waar Carlos had gewoond, waren ook nog in de staat zoals de politie ze had aangetroffen. Behalve dan de sporen van de huiszoeking: een kastdeurtje hing er half uit, een houten paneel waar leidingen achter lagen was los en de vloerbedekking was op diverse plaatsen losgetrokken. Het viel allemaal wel mee. Wat mij betreft moest alles eruit. Ik regelde een aannemer om alle zooi te verwijderen, en om er beneden een galerie van te maken met parket op de vloer en keistrak gestucte muren. Ik liet een keukenbedrijf een keuken zetten, ik liet de badkamer op orde maken, ik kocht nieuwe vloerbedekking, gordijnen, meubels en wat al dies meer zij. En of het snel kon! ‘Ja meneer, dan moeten we u hogere kosten berekenen.’ Alsof mij dat wat uitmaakte! D’r in met die spullen! Afwerken die hap! En snel een beetje.
Een maand lang was het een komen en gaan van bouwvakkers, meubelleveranciers en klusjesmannen, toen kon ik verhuizen. Gerda vond het jammer dat ik wegging. Ze had nooit last van mij gehad, en ik betaalde altijd netjes op tijd de huur. Een half jaar later was ze overleden, ze lag al een week dood op de grond in de keuken toen ze gevonden werd door haar jongste zus. Tijd voor de volgende stap in mijn programma. Stap 4. Het buitenlandse geld moest gewit worden, net zo wit als de muren van mijn galerie. Ik ondernam daarvoor een tochtje naar TiKuKo. Geert was blij me te zien, mijn vader reageerde afstandelijk en Trudy zat binnen. Trudy heb ik nooit meer te zien gekregen. ‘Hoe zit het met de kunstobjecten? Hebben jullie genoeg schilderijen voor een expo?’ vroeg ik.
‘Nemen wij de zaak onder de loep, zei Geert. ‘Het oogmerk van het bedeuten is het buiten van een ideaal ob-ject. Dit buiten wordt dan uit-gedrukt, treedt uit zichzelf in een anderbuiten, dat nog steeds “in” het bewustzijn is: als dusdanig en in zijn essentie heeft het expressieve discours, zoals blijken zal, het niet nodig daadwerkelijk in de wereld te worden uitgesproken.’ Geert nam een slok van zijn bier. Nog voor ik iets zeggen kon, vervolgde hij zijn verhaal: ‘De ex-pressie is exteriorisatie. Een betekenis die zich eerst in een binnen bevindt, prent zij in een buiten in. Het is de absolute originaliteit van dit buiten en dit binnen: het buiten is niet de natuur, niet de wereld, evenmin een reële exterioriteit ten opzichte van het bewustzijn.’
We liepen naar het boerderijtje. Mijn vader opende de deur en triomfantelijk spreidde hij zijn armen uit. ‘Kunst!’ riep hij. De hele benedenverdieping was vol met schilderijen.
‘Jemig!’ zei ik, ‘Dat zijn er een hoop.’
‘Nu zijn we blut.’ Mijn vader liet zijn legen handen zien.
‘Ik heb een voorschot gekregen van een koper die zeer geïnteresseerd is in jullie werk.’ Ik pakte mijn portemonnee en gaf mijn vader drieduizend gulden.
‘Wie is die koper?’ vroeg mijn vader verbaasd.
‘Dat mag ik nu niet zeggen,’ antwoordde ik. ‘Pas als de tentoonstelling er is, kan ik meer openheid van zaken geven. In zijn algemeenheid kan ik wel vertellen dat de zaken goed zullen lopen.’
‘Voorlopig moet deze definitie zo algemeen blijven,’ zei Geert. ‘Deze overgang kan er een zijn uit overtuiging of uit vermoeden en hij knoopt steeds een actuele aan een niet-actuele kennis. Wanneer men de motivering binnen een zo ruim kader plaatst, kan deze kennis elk object of stand van zaken omvatten en behoeft zij niet noodzakelijk te slaan op empirische, anders gezegd, individuele realiteiten.’
‘Ik zal een busje huren om de schilderijen op te halen,’ zei ik. Later die dag kwam ik terug met een busje. We laadden de schilderijen in en Geert en ik brachten ze naar de galerie. Daar hing Geert ze op in een mooie expositie. Ik werd helemaal gestoord van dat gepraat van Geert, maar schilderijen ophangen kon hij wel. Het was maar goed dat het van die lelijke schilderijen waren, anders zouden ze nog verkocht worden ook – en dat kon ik niet gebruiken.